Theo VAFI, sàn HOSE không chỉ yếu kém về quản lý công nghệ thông tin mà còn yếu kém về công tác quản lý giám sát thị trường, hiện nay có nhiều loại cổ phiếu rác, cổ phiếu lừa đảo (cổ phiếu kém chất lượng không đủ tiêu chuẩn niêm yết tại sàn HOSE) không chỉ tồn tại mà còn công khai làm giá, thổi giá để giá trị cổ phiếu cao gấp hàng trăm lần giá trị thực. Những kẻ thao túng giá mua công ty chứng khoán nhỏ để làm công cụ làm giá bằng nhiều thủ đoạn như tạo lập hàng ngàn tài khoản để tạo cung cầu giả tạo, làm giả tài khoản nước ngoài, làm giả báo cáo tài chính, thành lập nhiều công ty ma và thực hiện các hành vi giao dịch giả tạo để đẩy giá chứng khoán. Chúng làm giả báo cáo tài chính, tạo doanh thu lợi nhuận giả và tạo vốn điều lệ ảo cao gấp hàng chục, hàng trăm lần số vốn thực có để thực hiện hành vi bán giấy lấy tiền.

Thậm chí, cổ phiếu không đủ tiêu chuẩn niêm yết tại sàn HOSE nhưng vẫn được lựa chọn vào chỉ số VN30 trong 6 năm từ 2014 – 2020. Hầu như tất cả các nhà đầu tư giá trị đều tránh xa cổ phiếu rác này. Chỉ có hàng vạn nhà đầu tư nhỏ lẻ không am hiểu chứng khoán bị dụ lao vào giao dịch để từ đó những chủ doanh nghiệp này có cơ hội bán giấy thu lợi hàng ngàn tỉ đồng. Bên cạnh đó, có tình trạng giá cổ phiếu rác này thấp hơn nhiều so với mệnh giá cổ phần trong khoảng thời gian dài (dưới 10.000 đồng/cổ phiếu) nhưng chủ doanh nghiệp vẫn tiến hành nhiều đợt bán cổ phiếu mới bằng với mệnh giá cổ phần.

VAFI đặt vấn đề: Những thương vụ này nhà đầu tư nhỏ lẻ trên thị trường không mua, nhà đầu tư giá trị cũng không mua vậy thì ai mua hay là chỉ là vấn đề được tăng vốn điều lệ để bán giấy? Hầu như tất cả nhà đầu tư tham gia thị trường đều biết đến các loại cổ phiếu rác này nhưng tại sao hàng trăm thanh tra giám sát thị trường tại Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, HOSE lại không biết? Ai có lợi trong việc này và ai bị thiệt hại trong việc này và chẳng lẽ không có ai chịu trách nhiệm trong việc này?

Đồng thời, VAFI cũng kiến nghị cần thanh tra tình trạng doanh thu lợi nhuận giả, vốn điều lệ khống vì từ trước tới nay hầu như chưa có nội dung thanh tra toàn diện tại doanh nghiệp được tiến hành bởi Thanh tra Chính phủ, Kiểm toán Nhà nước, thanh tra tài chính, thanh tra Ủy ban Chứng khoán Nhà nước. Các cuộc thanh tra doanh nghiệp chủ yếu ở nội dung chấp hành về nghĩa vụ thuế, về tham nhũng tại doanh nghiệp. Đây là một khoảng trống trong việc thi hành pháp luật chứng khoán.

Riêng đối với tình trạng nghẽn lệnh tại HOSE, trong đơn kiến nghị, VAFI cũng nêu rõ cần phải đi tìm nguyên nhân lý giải tại sao đã qua 20 năm vận hành phần mềm giao dịch do Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan cung cấp mà sàn HOSE không thể làm chủ công nghệ vận hành? Các Sở Giao dịch chứng khoán Thái Lan hay Hàn Quốc không thể tự bản thân họ làm ra phần mềm giao dịch ban đầu mà cũng phải mua công nghệ từ các công ty phần mềm, nhưng sau đó họ nhanh chóng làm chủ công nghệ vận hành và còn có khả năng bán phần mềm mà họ sở hữu cho các đối tác nhỏ khác như HOSE. Phải tìm hiểu xem chất lượng nhà thầu thường xuyên bảo quản hệ thống giao dịch tại HOSE ra sao?

Nhà đầu tư bị thiệt hại nặng nề khi hệ thống giao dịch HOSE bị nghẽn liên tục ẢNH: Đ.NGỌC THẠCH

Vấn đề đặt ra là tại sao ban lãnh đạo HOSE không lựa chọn những đơn vị mạnh về công nghệ thông tin như FPT để làm nhà thầu bảo quản hệ thống giao dịch? Nếu lựa chọn trong 20 năm qua thì chắc chắn rằng FPT dư sức không chỉ làm chủ công nghệ vận hành mà còn có khả năng nâng cấp và tình trạng nghẽn lệnh kéo dài như hiện nay đã không xảy ra.

“Có 1 thực tế đối với 1 bộ phận doanh nghiệp nhà nước là thích thuê các nhà thầu không có danh tiếng, những nhà thầu này luôn sẵn lòng chiều bên A như dễ dàng nâng khống giá trị công trình, chia đậm hoa hồng ở mức rất cao 40 – 50%. Vụ án Nhật Cường là ví dụ sinh động về vấn đề này”, đơn của VAFI nêu. Song song đó, Bộ Tài chính cũng cần thanh tra dự án làm phần mềm giao dịch mới được cung cấp bởi Sở Giao dịch chứng khoán Hàn Quốc (KRX) vì đây là dự án nhỏ, được khởi động từ năm 2012 nhưng đã 10 năm rồi dự án vẫn chưa hoàn thành? Nguyên nhân tại sao dự án tiến hành chậm trễ, giá trị dự án có tăng lên so với ban đầu, nguyên nhân làm cho giá trị dự án tăng lên?…

“Cần thiết phải có đợt thanh tra toàn diện như trên để tình trạng thao túng trục lợi cổ phiếu giảm dần, bảo đảm thực thi pháp luật chứng khoán nghiêm minh và tăng cường củng cố niềm tin cho các nhà đầu tư chứng khoán và cộng đồng các công ty niêm yết. Chỉ có cách làm sâu sắc như trên thì thị trường chứng khoán Việt Nam mới thực sự nâng hạng, ông Nguyễn Hoàng Hải, Phó chủ tịch VAFI nhấn mạnh.