Anh Jeffrey Siegelman, 40 tuổi, nhân viên cấp cứu, phải nghỉ làm 5 tháng vì nhiễm COVID-19. Anh vẫn chưa hồi phục hoàn toàn – Ảnh: NYT

Theo báo New York Times, khi Bệnh viện Mount Sinai mở Trung tâm chăm sóc hậu COVID-19 hồi tháng 5-2020, đây là cơ sở đầu tiên ở thành phố New York và trên cả nước Mỹ.

Các bác sĩ nghĩ rằng họ sẽ đón nhận những ca COVID-19 nặng từng nhập viện. Ở thời điểm đó – 3 tháng sau khi dịch bùng phát – họ đã biết virus corona có thể gây tổn thương nhiều bộ phận cơ thể chứ không chỉ đường hô hấp.

Những tổn thương vĩnh viễn

Hàng trăm bệnh nhân, phần lớn là phụ nữ, xếp hàng đến khám ngay khi trung tâm mở cửa.

Trong sự ngạc nhiên của các bác sĩ, nhiều người chỉ mắc COVID-19 nhẹ cũng xuất hiện. Họ không nhập viện, còn trẻ, sức khỏe tốt, không bị bệnh nền như tiểu đường hay béo phì, nhưng nhiều tháng sau cơn bệnh cơ thể vẫn không phục hồi.

“Chúng tôi đã nghe kể về những căn bệnh, chính xác là bệnh do virus, có giai đoạn di chứng kéo dài. Nhưng chúng thường không lâu đến nhiều tháng như những gì chúng tôi chứng kiến ở đây. Bởi vậy chúng tôi vô cùng ngạc nhiên”, bác sĩ Zijian Chen, Bệnh viện Mount Sinai, tâm sự.

Trung tâm chăm sóc hậu COVID-19 của bác sĩ Chen đến nay đã đón hơn 1.600 bệnh nhân.

Họ trình bày hàng loạt những triệu chứng kỳ lạ không liên quan gì nhau, bao gồm mệt mỏi, đau nhức, khó thở, nhạy cảm nhẹ, không thể vận động mạnh, mất ngủ, tim đập nhanh không lý do, tiêu chảy và chuột rút, trí nhớ giảm sút, hiện tượng “sương mù não” khiến đôi khi không thể diễn đạt ngôn ngữ…

Trong nhiều trường hợp, các triệu chứng kéo dài liên tục từ giai đoạn nặng của bệnh – ở mức độ nào đó, cứ như là bệnh nhân chưa bao giờ khỏi bệnh. Còn đối với một nhóm nhỏ hơn, triệu chứng mới xuất hiện về sau, cứ như một căn bệnh hoàn toàn khác tấn công cơ thể họ.

Trải nghiệm của bà Lada Beara Lasic, 54 tuổi, một bác sĩ chuyên về thận, là ví dụ. Bà nhiễm COVID-19 hồi đầu tháng 4-2020, trải qua 3 tuần bệnh với triệu chứng hơi khó thở, bà cứ tưởng bản thân đã phục hồi.

Bác sĩ Lasic trở lại làm việc nhưng chỉ được một ngày thì tiếp tục ngã quỵ với biểu hiện ban đầu là đau nhức. Bà cố gắng làm việc từ xa trong tháng 5-2020 nhưng triệu chứng không thấy đỡ mà ngày càng tệ hơn. Đến tháng 6 thì bà phải xin nghỉ để tập trung hồi phục.

Bản thân là một bác sĩ, bà Lasic cảm thấy lo lắng cho những năm về sau. Bà ngờ rằng những gì đang trải qua là hậu quả của một hệ miễn dịch liên tục bị kích thích.

“Chúng tôi biết cơ thể bị viêm là điều không tốt. Nó có thể để lại sẹo, tức những thay đổi không thể cứu vãn. Tôi mắc căn bệnh này càng lâu, sức khỏe của tôi trong tương lai càng tệ”, bác sĩ Lasic chia sẻ.

Điều kỳ lạ là dù triệu chứng nặng như thế, rất khó xác định bệnh lý ở những bệnh nhân như bà Lasic. Xét nghiệm máu chỉ cho thấy vài dấu hiệu viêm, men gan tăng và không có gì khác đáng kể.

“Nhiều bệnh nhân đã chi cả triệu đô xét nghiệm, nhưng kết quả không có gì bất thường. Tim, phổi, não… tất cả dường như hoạt động bình thường. Nếu có chẩn đoán nào chắc chắn thì đó là họ đã nhiễm COVID-19 gần đây”, bác sĩ Dayna MacCarthy, chuyên gia phục hồi chức năng của Bệnh viện Mount Sinai, giải thích.

Theo bác sĩ MacCarthy, hầu hết bệnh nhân ở Mount Sinai cải thiện theo thời gian, nhưng với tốc độ cực kỳ chậm và không phải ai cũng may mắn. Một nhóm nhỏ thậm chí không có chút tiến triển nào trong nhiều tháng kể từ lần họ mắc bệnh trong trận dịch đầu tiên ở thành phố New York.

Vài bệnh nhân, có cả bác sĩ và y tá, không bao giờ làm việc trở lại được vì họ luôn mệt mỏi và không thể tập trung. Những người khác thì mất việc làm và không thể nhận trợ cấp tàn tật, lý do chỉ vì các bác sĩ không thể xác định họ bị bệnh gì (COVID-19 đã âm tính – PV).

“Ban đầu, người ta nói con virus này chỉ ảnh hưởng người lớn tuổi, nhưng sự thật tuyệt đối không phải thế. Tôi không thể nghĩ ra điều gì tồi tệ hơn những triệu chứng mà bệnh nhân COVID-19 trẻ phải trải qua”, bác sĩ McCarthy nhận xét.

Bác sĩ Zijian Chen của Bệnh viện Mount Sinai ước tính khoảng 10% bệnh nhân COVID-19 bộc phát triệu chứng kéo dài nhiều tháng – con số tương đương với 100.000 ca bệnh mãn tính chỉ riêng ở bang New York của Mỹ. Một số khảo sát còn cho là nhiều hơn.

Chẳng hạn một nghiên cứu ở Ireland phát hiện hơn phân nửa bệnh nhân COVID-19, bất kể có nhập viện hay không, bị tình trạng mệt mỏi đến 10 tuần; gần 1/3 không thể quay lại làm việc như trước.

Còn một nghiên cứu quy mô hơn ở Trung Quốc nhận thấy 3/4 bệnh nhân COVID-19 nhập viện vẫn bị ít nhất 1 triệu chứng sáu tháng sau ngày ra viện.

Bà Marjorie Roberts, 60 tuổi, chưa bao giờ cảm thấy yếu như thế trong suốt cuộc đời sau khi nhiễm COVID-19 – Ảnh: NYT

Sự trùng hợp đáng ngờ

Đối với nhiều bác sĩ, biểu hiện của “COVID kéo dài” có nhiều trùng hợp đáng kinh ngạc với một hội chứng y khoa bí ẩn khác: Hội chứng mệt mỏi mãn tính (Myalgic Encephalomyelitis/Chronic fatigue syndrome – ME/CFS). Bệnh này ảnh hưởng 2,5 triệu người Mỹ hàng năm.

Hơn một thế kỷ qua, Hội chứng CFS được cho là có liên quan đến nhiễm trùng, gần đây nhất là các căn bệnh như SARS và H1N1. Vì lý do này, dù chưa được chính thức công nhận nhưng các chuyên gia dự báo sẽ có một làn sóng bệnh nhân ME/CFS là những người mắc COVID-19 triệu chứng nặng hoặc kéo dài hơn 6 tháng.

“Nó không phải là cái chết, nhưng nó có thể tồi tệ hơn cái chết với một số người”, bác sĩ Anthony Komaroff, một chuyên gia về ME/CFS hàng chục năm kinh nghiệm, nhận định.

Y học hiểu biết rất ít về ME/CFS. Có bác sĩ cho rằng đây chỉ là hiện tượng tâm lý, một phần do không ai tìm ra nguyên nhân gây bệnh. Vì vậy mà người ta ít đầu tư nghiên cứu, trong khi bệnh có thể lấy mất hàng chục tỉ đô mỗi năm tiền thuốc men cũng như năng suất lao động của bệnh nhân.

Đó là chưa nói đến những cuộc đời phai đi lặng lẽ, đôi khi là gắn với chiếc giường, trong những căn phòng tối.

Ngày nay cộng đồng y khoa đã chấp nhập ME/CFS rộng rãi hơn, nhưng mối liên hệ giữa nó và COVID vẫn chưa được thiết lập. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chỉ mới bắt đầu dùng cụm từ “COVID kéo dài” từ tháng 9-2020, còn các bác sĩ tự đặt một tên khác: Hội chứng COVID-19 sau cấp tính.

“Có những bệnh nhân tim, thận bị tổn thương vĩnh viễn, nhưng bác sĩ vẫn có thể kê đơn thuốc. Cái khó là hiểu và trị cho những bệnh nhân không tìm thấy vấn đề gì nhưng họ vẫn cảm thấy kiệt quệ về thể chất và tinh thần”, bác sĩ Anthony Komaroff giải thích.

“ME/CFS là một hội chứng không bao giờ phục hồi. Ở góc độ tâm lý, điều này thật sự khủng khiếp”, bác sĩ Dayna McCarthy bổ sung.

Sự trùng hợp giữa “COVID kéo dài” và ME/CFS đáng kinh ngạc đến mức bác sĩ Anthony Fauci – giám đốc Viện quốc gia về dị ứng và bệnh truyền nhiễm Mỹ, liên tục nhắc đến chúng.

Hồi tháng 7-2020, ông Fauci bình luận trên trang tin Medscape: “Thật kỳ lạ khi có quá nhiều người nhiễm COVID-19 có biểu hiện giống hội chứng mệt mỏi mãn tính. Họ không bao giờ lấy lại mức năng lượng bình thường hoặc cảm thấy khỏe trở lại”.

********

Với hơn 103 triệu người nhiễm COVID-19 trên toàn cầu tính đến đầu tháng 2-2021, số người mắc triệu chứng mãn tính có lẽ không ít. Và con số này sẽ tăng cao khi dịch vẫn còn trong giai đoạn xấu nhất, virus thì đột biến liên tục.

Ngay thời điểm hiện tại, nhà khoa học và bác sĩ đã bắt đầu lo lắng – một nỗi sợ có thể nhìn thấy và sờ được. Họ sợ rằng nhiều năm về sau, khi người chết đã được chôn và chiến thắng đã được ăn mừng, nhiều bệnh nhân COVID-19 sẽ còn tiếp tục bị đọa đày.