Chủ tịch Hội Luật gia VN Nguyễn Văn Quyền trình bày tờ trình dự luật Trưng cầu ý dân trước QH – Ảnh: Ngọc Thắng

 Trình bày tờ trình về dự luật, Chủ tịch Hội Luật gia VN Nguyễn Văn Quyền, đại diện cơ quan chủ trì xây dựng dự luật, cho rằng mặc dù đã được triển khai nhiều năm qua, nhưng kết quả của các hoạt động lấy ý kiến nhân dân, để nhân dân quyết định trực tiếp đối với những vấn đề trọng đại về quốc kế dân sinh cũng còn rất nhiều hạn chế.

Nên quy định mang tính nguyên tắc

Trình bày báo cáo thẩm tra dự luật, Chủ nhiệm Uỷ ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng nội dung đưa ra trưng cầu ý dân có ý nghĩa quan trọng, liên quan và ảnh hưởng trực tiếp đến quyền dân chủ trực tiếp của người dân trong tham gia vào các công việc của nhà nước. Tuy nhiên, việc xác định cụ thể những vấn đề nào phải đưa ra trưng cầu ý dân phụ thuộc vào yêu cầu và điều kiện hoàn cảnh tại từng thời điểm nhất định. Vì vậy, theo ông Phan Trung Lý, khó có thể quy định cụ thể trong luật về vấn đề này. Do đó Uỷ ban Pháp luật đề nghị luật nên quy định một cách khái quát, mang tính nguyên tắc những vấn đề có thể được đề nghị đưa ra trưng cầu ý dân. Liên quan đến phạm vi trưng cầu, Uỷ ban Pháp luật bày tỏ tán đồng với quy định các cuộc trưng cầu ý dân được thực hiện trên phạm vi cả nước tại dự thảo.

Cơ quan nhà nước phải thực hiện

Về kết quả trưng cầu ý dân, ông Nguyễn Văn Quyền cho biết dự thảo luật trình hai phương án. Theo phương án 1, cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá nửa tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu. Phương án trưng cầu ý dân được quá nửa số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành.

Phương án 2 quy định ngoài các điều kiện như phương án 1, phương án này bổ sung quy định đối với trưng cầu ý dân về Hiến pháp thì cuộc trưng cầu ý dân hợp lệ phải được quá hai phần ba tổng số cử tri có tên trong danh sách cử tri đi bỏ phiếu và phương án được quá hai phần ba số phiếu hợp lệ tán thành được công bố để thi hành.

Theo Uỷ ban Pháp luật, quy định tỷ lệ tham gia và tán thành của cử tri quá cao (quá hai phần ba) đối với một vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân thì không khả thi; thậm chí nếu tổ chức không tốt có thể dẫn đến tình trạng thúc ép cử tri đi bỏ phiếu hoặc cử tri đi bầu hộ, bầu thay. Do đó, Ủy ban Pháp luật tán thành với việc quy định như đã thể hiện tại phương án 1.

Liên quan đến ý kiến cho rằng để bảo đảm tính pháp lý của kết quả trưng cầu ý dân, đề nghị Quốc hội (QH) phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân, ông Phan Trung Lý khẳng định: “Một vấn đề đưa ra trưng cầu ý dân đã được người dân lựa chọn, quyết định theo ý chí của họ nên cơ quan nhà nước phải tôn trọng và thực hiện. Do vậy, QH không cần thiết phải ra nghị quyết xác nhận kết quả trưng cầu ý dân hay thông qua lại các nội dung đã được người dân biểu quyết tán thành”.