Theo các chuyên gia, lãi suất huy động sẽ tăng khi nhu cầu vay vốn tăng trở lại Ảnh: QUANG ĐỊNH

Câu hỏi được đặt ra là sắp tới lãi suất huy động có còn giảm thêm và người có tiền nhàn rỗi cần tính toán đầu tư như thế nào cho hiệu quả.

Lãi suất giảm không phanh

Trong tuần qua có ba NH cổ phần đồng loạt giảm lãi suất huy động là Techcombank, HDBank và NCB. Sau điều chỉnh, Techcombank trở thành NH có lãi suất huy động kỳ hạn từ 1-5 tháng ở mức thấp nhất thị trường: dao động từ 2,65 – 2,85%/năm. Trong khi đó, HDBank và NCB lại giảm lãi suất cho kỳ hạn từ 6 tháng trở lên, cũng với mức giảm 0,2%/năm như Techcombank.

Dù hiện nay NH Nhà nước quy định trần lãi suất huy động VND kỳ hạn dưới 6 tháng ở mức 4,25% nhưng lãi suất kỳ hạn 1 tháng ở “nhóm Big 4” (Vietcombank, VietinBank, Agribank và BIDV) và các NH cổ phần lớn chỉ dao động trên dưới 3%/năm. Ở kỳ hạn 5 tháng, mức lãi suất cao nhất của các NH nhóm này mới ở mức 4,05%/năm.

Ở kỳ hạn dài từ 6 tháng đến 36 tháng, trong nhóm các NH lớn, chỉ còn Eximbank áp dụng lãi suất 7,2%/năm cho kỳ hạn huy động 12 tháng. Còn đa số NH khác áp dụng mức trên dưới 6%/năm.

Mức lãi suất cao đột biến hầu như chỉ áp dụng ở kỳ hạn 13 tháng để “làm kiểng” vì quy định mức tiền gửi từ 100 – 500 tỉ đồng. Thực chất mức lãi suất này nhằm mục đích để NH làm căn cứ ấn định mức lãi suất cho vay chứ không phải huy động từ thị trường.

Với các NH nhỏ, chỉ còn vài NH huy động với mức lãi suất trần, còn đa số đã giảm xuống dưới 4%/năm.

Cần nhắc lại, tháng 11-2019, việc NH giảm lãi suất kỳ hạn ngắn xuống dưới 5%/năm đã là “hiện tượng”. Còn nếu so với đúng thời điểm này 2 năm trước, các NH vẫn đang “đua” lãi suất huy động và lãi suất kỳ hạn dưới 6 tháng dao động từ 5,1 – 5,3%/năm.

Cùng chiều với lãi tiền gửi, nhưng lãi suất cho vay giảm nhẹ hơn chỉ 0,5 – 1,5%/năm so với hồi đầu năm, tùy theo thời hạn vay. Ở kỳ hạn ngắn dưới 6 tháng, mức cho vay phổ biến là 8 – 9%/năm. Lãi suất cho vay dài hạn trên 12 tháng vẫn quanh mức 10%/năm.

Ngân hàng dư vốn

Ông Trần Kim Long, giảng viên Trường đại học NH TP.HCM, cho rằng lãi suất huy động giảm mạnh do nhiều nguyên nhân. Thanh khoản các NH đang dồi dào do nhu cầu tín dụng thấp vì lúc này doanh nghiệp chưa thấy triển vọng sáng sủa nên chưa có động lực để vay vốn làm ăn dù lãi suất cho vay giảm. Do vậy NH phải chủ động giảm lãi suất đầu vào.

Mặt khác, NH Nhà nước đặt mục tiêu ổn định tỉ giá những tháng cuối năm. Với mục tiêu này, cần mua dự trữ một lượng lớn ngoại tệ, do đó một lượng lớn VND đã được bơm ra thị trường thời gian qua. Dự trữ ngoại hối hiện đã ở mức 92 tỉ USD, cao nhất từ trước đến nay. Điều này khiến tiền trong hệ thống lại tiếp tục dư thừa.

Một yếu tố khác là tâm lý lo ngại tác động của dịch bệnh đến nền kinh tế khiến cho mục tiêu của người dân và các nhà đầu tư trong giai đoạn hiện nay là giữ vững giá trị tài sản hơn là tìm kiếm lợi nhuận.

Mà kênh đầu tư mang tính phòng thủ không gì khác là gửi tiết kiệm. Giá vàng trong thời gian qua biến động mạnh, nên nhiều người muốn giữ vàng cũng không dám mạo hiểm vì đã “trễ nhịp”, giá vàng quá cao.

Trong khi đó với kênh chứng khoán và bất động sản, nhiều người chưa dám xuống tiền vào thời điểm này do tâm lý phòng thủ vì dịch bệnh vẫn chưa chấm dứt. Do vậy, gửi tiền tiết kiệm vẫn là lựa chọn tối ưu.

Lãi suất huy động có tăng trở lại?

Dự báo về xu hướng lãi suất huy động, cho vay từ nay đến cuối năm, ông Trương Văn Phước, thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng, cho rằng lãi suất có thể giảm thêm một nhịp nữa, khoảng 0,5 – 1%/năm.

Còn sang năm 2021, lãi suất cả tiền gửi và cho vay có thể sẽ tăng trở lại khi nhiều dự báo đưa ra kinh tế thế giới sẽ tăng trưởng trở lại. “Như vậy, nhu cầu vốn tín dụng tăng lại sẽ đẩy lãi suất tăng lên” – ông Phước nhận định.

Ông Trần Kim Long thì dự báo trong các tháng cuối năm vẫn sẽ tiếp tục duy trì ở mức thấp, thậm chí có thể giảm nhẹ.

Lý do là các NH thương mại sẽ tiếp tục cắt giảm chi phí để có thể giảm lãi suất cho vay theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và NH Nhà nước. Trong bối cảnh thanh khoản đang dư thừa và lãi suất đầu ra giảm, có rất ít khả năng tăng lãi suất huy động.

Công ty Chứng khoán Vietcombank (VCBS) cũng nhận định lãi suất huy động sẽ tiếp tục giảm từ 0,8 đến 1%/năm tại các kỳ hạn trong cả năm 2020. Ngoài nguyên nhân do thanh khoản NH dồi dào vì nhu cầu tín dụng giảm, còn do NH Nhà nước giãn lộ trình giảm tỉ lệ sử dụng vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn thêm 1 năm so với quy định cũ.

* Tiến sĩ Đinh Trọng Thịnh (chuyên gia kinh tế):

Chi phí vốn của doanh nghiệp giảm

 

Do tác động tiêu cực của đại dịch COVID-19, cầu vốn tín dụng của nền kinh tế giảm. Trong khi đó, tiền gửi vào hệ thống NH vẫn tăng, cao hơn cả tiền cho vay ra. Việc lãi suất cả tiền gửi và cho vay giảm là điều đương nhiên.

Lãi suất vay giảm sẽ giúp chi phí vốn của doanh nghiệp thấp đi, góp phần giúp giá thành của sản phẩm, dịch vụ giảm, tăng sức cạnh tranh của doanh nghiệp. Đây là điều mà bất cứ doanh nghiệp nào trong nền kinh tế đều mong muốn, nhất là bối cảnh khi kinh tế gặp khó khăn do đại dịch COVID-19 như hiện nay.

Thực sự các NH đang phải tìm mọi cách để cho vay với những khách hàng có nhu cầu vốn có khả năng trả nợ tốt. Nhiều người đặt vấn đề là ngân hàng đang thừa tiền nên cần phải giảm lãi suất cho vay xuống nữa. Vì lãi suất ở VN vẫn cao hơn mức mà nhiều nước đang áp dụng 2 – 3%.

Từ nay đến cuối năm, lãi suất huy động và cho vay được dự báo tiếp tục giảm nhẹ. Phải thấy rằng để có mức lãi vay như hiện nay 8 – 10%/năm, tức là giảm 1,5 – 2%/năm so với cùng kỳ năm ngoái, trước tiên lãi suất tiền gửi đã được các NH giảm liên tiếp nhiều đợt trong nửa năm qua. Hơn nữa, các NH đã phải cắt giảm mạnh chi phí, thậm chí giảm cả lợi nhuận để chia sẻ khó khăn cho khách hàng.

Đặc biệt, lãi suất cả hai chiều còn phụ thuộc vào biến số lạm phát. Lạm phát của VN dự báo năm nay đâu đó khoảng 3 – 3,5%, huy động tiền gửi ở kỳ hạn ngắn cũng sát mức này. Còn lãi suất cho vay thông thường là bằng lãi suất huy động cộng với 2 – 2,5%.

Vì sao lãi suất cho vay dài hạn vẫn cao?

Nhiều ngân hàng giảm lãi suất cho vay nhưng lãi suất cho vay dài hạn vẫn chưa giảm. Trong ảnh: một chi nhánh ngân hàng ở TP.HCM – Ảnh: Q.ĐỊNH

Là người đi vay vốn để kinh doanh, ông Ngô Xuân Phi (Hà Nội) cho biết dù vay có tài sản đảm bảo nhưng lãi suất cho vay kỳ hạn trên 12 tháng vẫn ở mức 11%/năm.

Cũng theo ông Phi, tỉ lệ vốn được NH cho vay chỉ còn 30 – 40% giá trị bất động sản thay vì trước đây là trên 50%. Lý do NH xét duyệt tỉ lệ cho vay thấp hơn là nhằm “thủ thế” trong bối cảnh dịch COVID-19 vẫn chưa chấm dứt.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, nhiều doanh nghiệp cũng băn khoăn vì lãi suất vay dài hạn vẫn cao. Theo các doanh nghiệp, với lãi suất huy động dài hạn chỉ dao động quanh mức 6 – 6,5%/năm thì lãi suất cho vay cũng chỉ nên ở mức 8 – 8,5%/năm là hợp lý.

Ông Trương Văn Phước – thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng – cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc lãi suất cho vay không theo kịp lãi suất huy động.

Theo ông Phước, không chỉ đơn thuần nhìn vào lãi suất huy động ở thời điểm hiện tại mà nên nhìn cả quá trình. Cụ thể, trong năm 2019, các NH thương mại phải đẩy mạnh huy động vốn trung dài hạn với lãi suất rất cao để điều chỉnh lại các hệ số, chỉ tiêu như tỉ lệ vốn ngắn hạn cho vay trung dài hạn.

Bên cạnh đó, các NH phải cân đối tỉ lệ vốn cho vay trên tỉ lệ huy động vốn cũng như một số hệ số đảm bảo an toàn khác theo quy định của Basel 2… Năm nay, lãi suất huy động có giảm nhưng số dư huy động lãi suất cao từ năm trước vẫn còn.

Do nợ tín dụng trong 8 tháng đầu năm 2020 chỉ tăng hơn 4,5% trong khi vốn huy động tăng hơn 7%. Tín dụng tăng thấp hơn cho vay khiến vốn dư thừa, các NH thương mại gửi vốn cho nhau trên thị trường liên NH với lãi suất gần như 0%, trong khi trước đó họ đã huy động vốn với lãi cao. Những yếu tố trên khiến cho vay giảm chậm hơn huy động.

Ông Nguyễn Quốc Hùng, chuyên gia NH, cho rằng từ đầu năm đến nay, các NH liên tục hạ lãi suất cho vay là để muốn tăng cho vay nhưng thực tế trong những tháng đầu năm tín dụng vẫn tăng rất thấp. Dù thừa vốn nhưng NH chỉ có thể cho vay và giảm lãi suất đối với các khách hàng tốt, có khả năng trả nợ đầy đủ và đúng hạn.