Các chuyên gia không thể dự đoán được số dân cư trên Trái đất trong năm 2100 – Ảnh: REAL CLEAR POLITICS

Theo tạp chí The Atlantic, trong vài năm qua, Chương trình phát triển của Liên Hiệp Quốc (UNDP) đưa ra hai dự báo về dân số: một từ Trung tâm Chuyên môn về dân số và di cư (CEPAM), và một từ các nhà nghiên cứu tại Viện Đánh giá và đo lường sức khỏe (IHME), tại Đại học Washington. Cả hai đơn vị này đã dự đoán những câu chuyện về tương lai của nhân loại.

Dự báo gần đây nhất của UNDP nhận định, dân số toàn cầu sẽ đạt khoảng 10,9 tỉ người vào năm 2100, và có thể ổn định hoặc thậm chí giảm từ từ sau đó.

CEPAM dự báo dân số sẽ đạt đỉnh 9,8 tỉ người vào khoảng năm 2070-2080, sau đó giảm xuống còn khoảng 9,5 tỉ người vào cuối thế kỷ này. CEPAM hình dung về sự già hóa dân số cực độ và một “tháp tuổi đảo ngược”.

Theo IHME, dân số toàn cầu vẫn sẽ đạt đỉnh sớm hơn, ở mức 9,7 tỉ người vào năm 2064, và sau đó giảm mạnh gần 1 tỉ người trước khi thế kỷ 21 kết thúc. Dân số mà IHME chỉ ra ở mức độ thấp hơn mọi nghiên cứu khác.

Các nhà khoa học dường như có những quan điểm khác biệt về những gì cần làm tiếp theo.

Ông John Wilmoth, giám đốc UNDP, nói rằng trong thời gian ngắn, những dự báo về nhân khẩu học khá đáng tin cậy. Đến khoảng năm 2050, cả ba dự báo về dân số toàn cầu hầu hết đều được các nhà nghiên cứu nhất trí. Chỉ trong nửa sau của thế kỷ 21, các nghiên cứu về dân số mới bắt đầu phân hóa.

Mô hình UNDP cho rằng cách tốt nhất để dự đoán tương lai là nghiên cứu quá khứ, ông Wilmoth nói. Theo UNDP, mức sinh sẽ tăng ở những nơi như châu Phi.

Tuy nhiên, các nhà nhân khẩu học ở cả CEPAM và IHME đều nhận định phụ nữ châu Phi hiện đã được tiếp cận với nền giáo dục hiện đại và các biện pháp tránh thai hiệu quả, có thể làm tăng tốc độ giảm sinh.

Một nguồn tranh cãi khác là điều gì sẽ xảy ra đối với mức sinh ở các quốc gia giàu có như Mỹ, Phần Lan và Nhật Bản. Ở nhiều nước, mức sinh đã giảm mạnh.

Tỉ lệ cần thiết để dân số của một quốc gia có thể tự thay thế từ thế hệ này sang thế hệ khác là khoảng 2,1 trẻ em/1 phụ nữ.

Mô hình UNDP và CEPAM đều kỳ vọng mức sinh cuối cùng sẽ đạt mức trung bình toàn cầu, khoảng 1,75. Tuy nhiên, điều đó đòi hỏi một sự phục hồi đáng kể ở nhiều quốc gia. Dựa trên tính toán của ông Christopher Murray, giám đốc IHME, mức sinh sẽ hội tụ gần tỉ lệ 1,3 ở hầu hết các quốc gia.

Theo các chuyên gia, nếu không thể dự đoán chính xác nhân khẩu học, thì rất khó để chuẩn bị đầy đủ lương thực, thực phẩm, năng lượng, nhà ở, y tế, và giáo dục… cho nhân loại, do đó gây tác động sâu sắc đến xã hội.