Kế hoạch số cho gia đình là các quy tắc mà gia đình đề ra đối với hành vi kỹ thuật số của các thành viên trong nhà. Kế hoạch số của mỗi gia đình tùy thuộc vào các giá trị, phong cách nuôi dạy con và hoàn cảnh gia đình. Bản kế hoạch cần đơn giản, rõ ràng và có thể thực hiện được.

Cha mẹ đang tụt hậu

Điện thoại thông minh đã trở thành thiết bị hiện diện rõ ràng và không thể thiếu được trong đời sống gia đình, làm thay đổi cách thức cha mẹ và con cái giao tiếp với nhau. Mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái cũng trở nên thách thức với sự hiện diện của công nghệ.

Cha mẹ dần quen với việc từ nuôi dạy con truyền thống cho đến việc dạy con trong thời đại số. Cha mẹ dần học cách điều chỉnh các nguyên tắc, kỹ năng, trang bị nhận thức và cả phòng ngừa rủi ro về công nghệ cho trẻ ở từng lứa tuổi khác nhau.

Phong cách nuôi dạy con kỹ thuật số thường bị ảnh hưởng bởi các đặc điểm cá nhân của cha mẹ như giới tính, niềm tin và trải nghiệm kỹ thuật số trước đây của họ. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng người mẹ kiểm soát nhiều hơn nhưng cũng gần gũi và dễ thỏa hiệp hơn người cha.

Thực tế, hướng dẫn của cha mẹ và trải nghiệm với công nghệ kỹ thuật số là những biến số quan trọng tác động tới việc hình thành kỹ năng kỹ thuật số của trẻ.

Các bậc cha mẹ được trang bị những kỹ năng và kiến thức khác nhau để đối mặt với sự phức tạp ngày càng tăng của thế giới kỹ thuật số. Khoảng cách thế hệ kỹ thuật số đang xảy ra ở các nước đang phát triển, đặc biệt ở các gia đình nông thôn, cha mẹ đang tụt hậu trong việc áp dụng và sử dụng công nghệ.

Bằng chứng là đa số trẻ em tiếp cận với các “giang hồ mạng” và đối mặt với nguy cơ bắt nạt trên mạng là trẻ em đang sinh sống ở vùng nông thôn.

Cuộc sống thời giãn cách

Cuộc sống số trong mỗi gia đình còn biến đổi và phức tạp nhiều hơn nữa trong thời kỳ COVID, đặc biệt là khi phải giãn cách xã hội.

Đầu năm 2020, Trung tâm Nghiên cứu chung (JRC) thuộc Ủy ban châu Âu tiến hành khảo sát ở 15 quốc gia châu Âu, dựa trên kết quả tự báo cáo của trẻ em trong độ tuổi từ 10-18, cũng như của cha mẹ. Kết quả nghiên cứu cho thấy một cái nhìn khác biệt về trải nghiệm của trẻ em và cha mẹ trong đại dịch COVID-19.

Cụ thể, gần một nửa số phụ huynh được khảo sát cho biết họ lo lắng nhiều hơn về những rủi ro khi con cái sử dụng Internet trong thời kỳ giãn cách xã hội. Những đứa trẻ được khảo sát nói chúng dành trung bình sáu tiếng rưỡi mỗi ngày để vào mạng, hơn một nửa trong số đó dành cho các hoạt động học tập.

48% trẻ em cảm thấy dành quá nhiều thời gian trực tuyến trong thời gian đại dịch. 13% trẻ em thừa nhận mình thường xuyên bị đe dọa trên mạng hơn. 29% đã sử dụng dữ liệu cá nhân trực tuyến theo cách mà họ không thích, đó là mật khẩu bị sử dụng sai mục đích hoặc thông tin cá nhân bị lợi dụng cho các mục đích gây tổn hại.

Nhiều cha mẹ đặt câu hỏi “Chúng ta đã học được gì về mối quan hệ của gia đình mình với công nghệ?”. Thực tế đại dịch COVID-19 đã mang đến cho các gia đình cơ hội để thử nghiệm những gì hiệu quả và không hiệu quả khi sử dụng công nghệ. Nhiều gia đình đã thiết lập kế hoạch số của gia đình, lên lịch cho “thời gian số” và các hoạt động ngoài trời trong ngày.

Martine Oglethorpe, một chuyên gia về làm cha mẹ hiện đại, từng nói một câu đại ý: trẻ con chỉ biết đến một thế giới, không phải là thế giới số hay thế giới thực mà là “thế giới”.

Đúng vậy, thế giới của con trẻ ngày nay là những gì trẻ tương tác trực tiếp và cả những gì đang diễn ra xung quanh chúng thông qua các thiết bị số. Và do vậy, hành trang cho con vào thế giới của chúng nhất thiết không thể không có những trải nghiệm số, trong đó tiên phong phải là cuộc sống số của mỗi gia đình.

7 lời khuyên cho cha mẹ

Viện Nghiên cứu về an toàn của gia đình trên mạng (The Family Online Safety Institute) đưa ra 7 lời khuyên cho cha mẹ khi dạy con trong thời đại số.

Cha mẹ nên hướng dẫn con tiếp cận các chương trình trên mạng hữu ích, có tính giáo dục cao, không những giúp con giải trí mà còn cho con nhiều kiến thức giá trị – Ảnh: N.HUY

1 Nói chuyện với con: Điều này quan trọng để con vui vẻ, tích cực và cân bằng khi tham gia môi trường Internet. Các cuộc trò chuyện thường xuyên, cởi mở về những gì con trẻ đang làm trên mạng cũng quan trọng như việc hiểu được cuộc sống ngoài đời của con.

2 Giáo dục bản thân về công nghệ: Cha mẹ có thể không hiểu Snapchat hoạt động như thế nào hay sức hấp dẫn của Fortnite là gì, nhưng đó là thế giới con trẻ đang bước vào. Để hiểu được chúng, cha mẹ cũng cần phải biết.

3 Sử dụng quyền kiểm soát của phụ huynh: Mọi chuyên gia Internet trên thế giới đều đưa ra khuyến nghị này. Cha mẹ cần tận dụng “quyền lực” của mình để kiểm soát thế giới số của con một cách hợp lý.

4 Đặt ra các quy tắc nền tảng: Tất cả các chuyên gia đều đồng ý rằng một bộ quy tắc kỹ thuật số (bằng lời nói hoặc hơn là bằng văn bản như bản kế hoạch số gia đình) là điều cần thiết để nuôi dạy con kỹ thuật số tốt. Cha mẹ cần rõ ràng về những gì được và không được làm liên quan đến thời gian trực tuyến, mật khẩu, giờ đi ngủ, tải xuống, mua hàng trong ứng dụng…

5 Kết bạn nhưng đừng rình rập: Cha mẹ khi tương tác với con trên mạng xã hội cũng cần có những quy tắc. Và một trong số đó là sự kiềm chế. Nếu cha mẹ lạm dụng quyền truy cập mà con đã cấp cho mình để theo dõi hoặc công khai ngăn cản con thì tất cả sẽ kết thúc.

6 Khám phá, chia sẻ: Tìm kiếm và tham gia vào những mặt tích cực của thế giới trực tuyến của con. Có thể con đã tạo ra thứ gì đó đáng kinh ngạc trong Minecraft hoặc đăng một bức ảnh tuyệt đẹp lên Instagram.

Có thể con tìm ra một số thủ thuật tìm kiếm thú vị trên Google. Khuyến khích con chia sẻ những kinh nghiệm này, thể hiện sự tự hào, thú vị khi thấy sự tiến bộ trực tuyến của con cái.

7 Hãy là một hình mẫu kỹ thuật số tốt: Cha mẹ có kiểm tra email của mình tại bàn ăn tối không? Có nhìn lướt qua các thông báo hiện ra trên màn hình điện thoại khi lái xe không? Có trả lời tin nhắn khi đang nói chuyện với con không?…

Nếu việc sử dụng thiết bị của chính cha mẹ nằm ngoài tầm kiểm soát thì cha mẹ đang làm mẫu cho hành vi mà con chắc chắn sẽ bắt chước. Khi nói đến cách nuôi dạy con kỹ thuật số, bản thân cha mẹ hãy là sự thay đổi mà cha mẹ muốn thấy và hướng tới.