Mặt trái của chụp cộng hưởng từ

Vài nét về chụp cộng hưởng từ?

Theo Bách khoa thư mở, chụp cộng hưởng từ hay MRI (Magnetic Resonance Imaging) là một phương pháp thu hình ảnh của các cơ quan trong cơ thể sống và quan sát lượng nước bên trong các cấu trúc này. Ảnh cộng hưởng từ hạt nhân dựa trên một hiện tượng vật lý là hiện tượng cộng hưởng từ hạt nhân. Nói cụ thể hơn, MRI là một kỹ thuật chẩn đoán y khoa tạo ra hình ảnh giải phẫu của cơ thể nhờ từ trường và sóng radio.

Máy chụp MRI là một thiết bị nhạy cảm và đa năng, giúp quan sát hình ảnh các lớp cắt của các bộ phận cơ thể từ nhiều giác độ trong khoảng một thời gian ngắn. Chụp cộng hưởng từ gọi đầy đủ hơn là “chụp cộng hưởng từ hạt nhân”, được dùng để chẩn đoán bệnh từ năm 1982. Hiện tượng cộng hưởng từ hạt nhân bắt đầu được 2 nhà khoa học Bloch và Purcell phát hiện năm 1952.

Sự khác nhau cơ bản giữa chụp cộng hưởng từ và chụp Xquang là năng lượng dùng trong chụp Xquang là năng lượng phóng xạ tia X còn trong chụp cộng hưởng từ là năng lượng vô tuyến điện.

Ngày nay, MRI được sử dụng để kiểm tra gần như mọi cơ quan trong cơ thể như chụp ảnh chi tiết não hoặc dây cột sống, giúp bác sĩ có thể nắm được thông tin về các vị trí bị tổn thương.

Chụp cộng hưởng từ và cắt lớp vi tính (CTscan) là hai phương pháp chẩn đoán hình ảnh có vai trò quan trọng giúp các bác sĩ lâm sàng trong việc chẩn đoán, theo dõi điều trị và tiên lượng bệnh.

CTscan là kỹ thuật chụp sử dụng tia X, quét lên một khu vực của cơ thể theo lát cắt ngang phối hợp với việc xử lý hình ảnh bằng máy vi tính để có được hình ảnh 3 chiều của bộ phận cần chụp. Do độ phân giải không gian đối với xương cao nên chụp CT cho phép khảo sát tốt các bệnh lý về xương. Thời gian chụp nhanh, cần thiết trong các khảo sát, đánh giá nói chung cũng như các trường hợp cấp cứu nói riêng.

Chụp sử dụng từ trường và sóng radio nên có độ tương phản cao và độ phân giải lớn, khảo sát được nhiều mặt cắt cho hình ảnh sắc nét về các bộ phận cần chụp. MRI giúp đánh giá tốt các tổn thương ở phần mềm hơn so với CT, đặc biệt có giá trị trong việc phát hiện các tổn thương của sụn khớp, dây chằng, chi tiết não bộ, và cột sống. MRI không sử dụng tia X nên khá an toàn và không có các tác dụng phụ so với CTscan.

Tuy nhiên, chụp cộng hưởng từ không được dùng để chụp cho các bệnh nhân có vật dụng kim loại hoặc các thiết bị hỗ trợ trong cơ thể vì có thể gây nguy hiểm và làm nhiễu hình ảnh.

Thấy gì về rủi ro của MRI?

Theo tờ Washingtonpost (WPC), cách đây không lâu bà Gena Norris, vợ ngôi sao phim hành động Mỹ – Chuck Norris, đã đệ đơn kiện một số công ty dược phẩm, đòi bồi thường 10 triệu USD do suýt mất mạng vì chụp MRI.

Gena Norris, 54 tuổi, mẹ của 2 con sinh đôi đã được bác sĩ chỉ định chụp MRI chẩn đoán bệnh viêm khớp dạng thấp. Trước khi chụp MRI, bà được tiêm một chất tương phản với mục đích làm tăng độ rõ nét hình ảnh MRI như các bộ phận nội tạng, mạch máu, có tên gadolinium, hay còn gọi nôm na là thuốc nhuộm. Đây là hóa chất từ tính để giúp bác sĩ quang tuyến xác định mức độ bệnh tật hoặc tổn thương.

Meredith Gordon Resnick, người đã có 6 lần chụp MRI trong 8 năm

Tuy nhiên, ngoài hiệu quả mong muốn, gia đình nhà Norris cho rằng chất gadolinium đã phá huỷ sức khoẻ bà Gena, khiến kinh tế gia đình suy sụp, vì chồng bà, ông Chuck Norris phải từ bỏ sự nghiệp để tập trung vào việc giữ lại sự sống cho vợ. Thực tế, gia đình nhà Norris đã chi tới 2 triệu USD để điều trị các triệu chứng cho bà Gena và hiện nay vẫn đang tiếp tục điều trị.

Mũi tiêm gadolinium bao gồm 2 loại, loại gadolinium có kết cấu tuyến tính mà bà Gena đã dùng và một loại khác có kết cấu mắt lưới.

Gadolinium kết cấu tuyến tính được cho là nguy hiểm hơn, bởi cách liên kết giữa các phân tử kim loại nặng và các phân tử hoá học khác trong mũi tiêm không được chặt chẽ. Đây là lý do làm tăng khả năng phóng thích gadolinium vào trong cơ thể.

Chuyện bắt đầu vào mùa xuân 2013, bà Gena được bác sĩ chỉ định tiêm chất gadolinium trong 8 ngày để kiểm tra bệnh viêm khớp.

“Trước đây, tôi là một người khoẻ mạnh, chỉ sau khi tiêm được vài giờ đã xuất hiện cảm giác cơ thể như bốc hoả, đang cháy. Các bác sĩ đã tìm giảm bệnh nhưng nó vẫn tiếp diễn”, bà Gena nhớ lại.

Vài tuần sau đó bà được đưa đến bệnh viện 6 lần với những cơn đau xương sườn, khó thở, run, suy nhược cơ và đau khớp. Để tìm căn nguyên, bà Gena đã vào mạng và phát hiện thấy nhiều người cũng bị ngộ độc gadolinium như bà. Những người này cũng bị đau dây thần kinh, ảnh hưởng não và bị các vấn đề về cơ xương.

Trong 6 lần đến bệnh viện, bác sĩ cho biết có thể bà đã bị nhiễm độc gadolinium. Bà Gena còn bị sút gần 7kg, khó nuốt và phải dùng thức ăn của trẻ nhỏ. Bà được khuyến cáo điều trị bằng tĩnh mạch gọi là canxi EDTA, một liệu pháp dùng muối hoá học tách kim loại nặng ra khỏi cơ thể.

Các cơn đau do gadolinium được miêu tả như có đinh nhọn đâm vào các vị trí khác nhau trong cơ thể, cảm giác như bị bỏng lan tràn trong cơ và xương.

Năm 2017, gia đình Norris đã quyết định khởi kiện một số công ty dược phẩm của Mỹ vì sự cố với chất gadolinium.

Tại Mỹ, số người gặp phải các tác dụng phụ của gadolinium như bà Gena tăng lên mỗi ngày, nên đã xuất hiện Nhóm MRI Gadolinium Toxicity (nhiễm độc gadolinium trong chụp MRI) với thành viên lên tới trên 1.700 người.

Một trường hợp khác liên quan đến MRI khiến dư luận không khỏi băn khoăn khi MRI được sử dụng để phát hiện ung thư vú. Đó là trường hợp của bà Meredith Gordon Resnick, người đã có 6 lần chụp MRI trong 8 năm vì bà thuộc nhóm nguy cơ mắc bệnh ung thư vú cao.

Gadolinium, một kim loại đắt tiền và hiếm, có tác dụng hỗ trợ chẩn đoán nhiều bệnh về cơ quan, cơ xương và mô mềm. Vì nguy cơ mắc bệnh ung thư vú cao, nên bà Resnick đã qua nhiều lần chụp MRI, xen kẽ với chụp quang tuyến vú và đôi khi siêu âm, tần suất 6 tháng lần theo khuyến cáo của Hiệp hội Ung thư Mỹ (ACS) cho nhóm người rủi ro mắc ung thư vú cao hơn 20% so với dân số chung.

Vợ chồng nhà Norris phát đơn kiện đòi bồi thường 10 triệu USD vì suýt mất mạng vì MRI

FDA cảnh báo sau vụ “ngộ độc MRI”

Năm 2017, Cục Quản lý Thực & Dược phẩm Mỹ (FDA) thông báo, họ đang điều tra các tác động về sức khoẻ của chất gadolinium tồn lưu trong cơ thể nhiều tháng đến nhiều năm sau điều trị kể cả trong não. Theo FDA, một số bệnh nhân có rủi ro gadolinium cao hơn, như nhóm phải cần nhiều liều suốt đời, phụ nữ mang thai, trẻ em và bệnh nhân dễ bị viêm nhiễm nên khi kê MRI cho nhóm người này bác sĩ cần cân nhắc đến rủi ro lâu dài.

Theo hãng tin CBS News, không chỉ có gia đình nhà Norris mà một còn có bệnh nhân khác là Gena O’Kelley đã phát đơn kiện 11 hãng dược phẩm liên quan đến gadolinium.

Nhân sự kiện này, FDA tuyên bố sẽ đưa ra cảnh báo về gadolinium mặc dù các hãng sản xuất chất tương phản khẳng định là an toàn, và đã được hàng triệu người trên thế giới sử dụng.

Tới đây FDA sẽ ban hành các quy định và biện pháp an toàn mới đối với một số loại thuốc nhuộm, hoặc chất tương phản được sử dụng trong MRI. FDA đặc biệt quan tâm đến lượng gadolinium tồn dư trong cơ thể, kể cả não.

Trước khi gia đình Chuck Norris phát đơn kiện, FDA vẫn khẳng định không có bằng chứng gadolinium tích tụ trong cơ thể gây hại nhưng sau vụ kiện trên và sau khi Uỷ ban Dược phẩm châu Âu cấm sử dụng gadolinium tuyến tính trong chụp MRI, buộc FDA xem xét cụ thể sự kiện này.

FDA yêu cầu bổ sung cảnh báo và các biện pháp đảm bảo an toàn khác khi sử dụng tất cả các thuốc đối quang từ chứa gadolinium (Gadolinium-based contrast agents – GBCAs) để chụp MRI do liên quan đến lắng đọng gadolinium trong cơ thể.

Cùng với việc phát hành cuốn Hướng dẫn sử dụng thuốc mới cho bệnh nhân, cung cấp các thông tin giáo dục mà bệnh nhân cần đọc trước khi dùng GBCA, FDA cũng yêu cầu các công ty sản suất GBCAs thực hiện các nghiên cứu trên người và động vật để đánh giá thêm độ an toàn của các thuốc đối quang từ này.

Đến nay, tác dụng bất lợi duy nhất, hiếm gặp được biết liên quan đến lắng đọng gadolinium là bệnh xơ hoá hệ thống nguồn gốc thận (Nephrogenic systemic fibrosis hay NSF). Tình trạng này xảy ra ở nhóm nhỏ bệnh nhân có tiền sử suy thận trước đó. FDA đã nhận được các báo cáo biến cố bất lợi liên quan đến nhiều hệ cơ quan ở bệnh nhân có chức năng thận bình thường.