3 câu hỏi gốc rễ
| |
| |
 |
Người thầy quan trọng nhất của giáo dục trẻ em chính là gia đạo. Cha mẹ là người tạo ra gia đạo ấy
|
|
| |
|
|
| |
|
Dạy con là một chủ đề luôn luôn sục sôi. Lâu nay người ta thường hay đặt ra câu hỏi “Dạy con theo kiểu nào?”. Nhưng đó không phải là gốc rễ của vấn đề. Vậy câu hỏi thỏa đáng trong việc dạy con là gì? Đó là trả lời 3 câu hỏi: “Thế nào là con người?”, “Muốn con trở thành người như thế nào?”, “Dạy con trở thành người như thế nào?”. Hai câu hỏi đầu người ta thường không quan tâm, chỉ quan tâm đến câu thứ 3. Như vậy rất nguy hiểm.
Như trong câu chuyện Cuộc phiêu lưu của Alice vào xứ sở thần tiên, Alice bị lạc đường có hỏi con mèo là đi đường nào? Alice hỏi vậy nhưng không biết đi đến đâu. Mèo mới nói: “Cậu không quan tâm thì đi đường nào chả được”.
Giáo dục cũng vậy. Gia đình lâu nay phó thác cho nhà trường, nhà trường phó thác cho nhà nước trong khi cha mẹ chưa để ý vai trò của mình.
Có mấy điều giáo dục sau đây mà điều nào cũng cần có triết lý. Một là triết lý giáo dục do nhà nước đưa ra: cần có công dân như thế nào? Thứ hai là triết lý giáo dục của nhà trường: tạo ra con người như thế nào? Thứ ba là triết lý của nhà giáo. Thứ tư là triết lý giáo dục của cha mẹ để dạy con. Cuối cùng là triết lý của bản thân, bao gồm cả học trò, cha mẹ, thầy cô… Muốn giáo dục trẻ em, mỗi bộ phận này đều cần phải có triết lý riêng của mình.
Dạy con kiểu “nguyên con”
Hiện nay có mấy kiểu dạy con. Một là nói cho con nghe những điều mình nghĩ rằng con nên biết. Cách thứ hai là trả lời câu hỏi của con. Cách này hiệu quả hơn vì con hỏi là con quan tâm. Cách thứ ba là để con dạy mình, làm học trò của con. Có nhiều cha mẹ không biết chữ nhưng có nhiều đứa con thành tài là vì vậy.
Nhưng cách thứ 4 mới là hay nhất. Đó là không dạy gì hết! Cứ cố dạy con thì nhiều khi không dạy được. Dạy con bằng cuộc sống, bằng cách sống của mình. Tôi gọi đó là “dạy nguyên con”. Đây không phải là dạy con theo kiểu làm gương cho con. Cách làm gương rất phản giáo dục và rủi ro. Ví dụ đi trên đường, không có ai thì vượt luôn đèn đỏ. Đến khi chở con thì dừng đèn đỏ. Nhưng có lúc quên cha mẹ sẽ vượt luôn, thành “tổ trác” trước mặt con. Làm gương là cố tình diễn cho con. Còn “nguyên con” là hiện nguyên hình trước mặt con.
Cách này rất khó vì cha mẹ hư hỏng rất nhiều. Nhưng cách này ai cũng làm được chứ không phải chỉ người xuất sắc. Vì chúng ta không nên trở thành người hoàn mỹ, giả dối trước mặt con. Con đi theo mình suốt đời, “diễn” thì mệt lắm. Nhưng con cái gắn bó chúng ta cho đến chết. Không phải lúc nào cũng diễn được cả cuộc đời. Nếu với con mình không là chính mình thì cả đời này chúng ta không còn là chính mình nữa. Đó là bi kịch.
Người nhiều mặt xấu hơn thì con sẽ ảnh hưởng. Cha mẹ lúc này phải tu tâm sửa tính để con khỏi hư. Nhưng không cần phải hoàn mỹ. Vì sống “nguyên con” là con người tự do.
Giúp con tìm ra chính mình
Nhưng phương pháp dạy con không quan trọng bằng triết lý dạy con. Mình muốn con mình là người thế nào thì giúp con mình tìm ra chính mình, làm ra chính mình.
Tìm ra chính mình có 3 thứ. Đó là tìm ra con người giới tính, thuộc giới tính nào thì sống đúng với giới tính đó (dị tính, đồng tính, lưỡng tính, chuyển giới, vô tính). Nếu con là gay mà bắt sống như đàn ông là giết con. Thứ hai là con người văn hoá. Thứ ba là con người nghề nghiệp, phù hợp với nghề nghiệp nào. Nếu con là “con cá” thì không thể bắt con leo cây như “con khỉ”.
Thông thường mọi người quan tâm con người giới tính, con người nghề nghiệp chứ ít quan tâm con người văn hoá. Con người văn hoá mới là quan trọng nhất, vì nó làm ra 3 thứ, cần phải có 3 thứ là “đạo sống”, giá trị sống, thái độ sống và hành xử. Đạo sống là trung tâm nằm trong những vòng tròn lớn hơn chồng lên là giá trị sống, sau đó là thái độ sống và hành xử. Đó là cấu trúc văn hoá. Không có “đạo sống” thì không có lý tưởng, không có dấn thân và sẽ không có thành tựu, không có giá trị.
Khi cha mẹ có cả 3 thứ này thì dạy con sẽ yên tâm, sẽ tạo ra được một bầu sinh quyển tự nhiên như hít thở khí trời. Như vậy thì không cần phải nghĩ đến chuyện phải dạy con thế nào nữa. Người thầy quan trọng nhất của giáo dục trẻ em chính là gia đạo. Cha mẹ là người tạo ra gia đạo ấy.
