‘Quyền im lặng’ là sự bảo đảm sinh mạng cho một con người

“Thể hiện sự tiến bộ, một quyền mang tính nhân văn và đảm bảo, thực thi quyền con người”. Đó là quan điểm thống nhất của các đại biểu thông qua hội nghị liên ngành góp ý dự thảo bộ luật Tố tụng hình sự (sửa đổi), do Viện KSND TP.HCM tổ chức hôm qua 30.10. 

Chứng minh tội phạm là trách nhiệm của các cơ quan tố tụng

Bà Vũ Thị Xuân Nhuệ (Viện KSND TP.HCM) cho rằng: “Chứng minh tội phạm là trách nhiệm của các cơ quan tố tụng, do đó việc quy định người bị bắt, người tạm giữ, bị can, bị cáo có quyền trình bày lời khai hoặc từ chối trình bày lời khai không làm ảnh hưởng đến công tác điều tra mà giúp các cơ quan tố tụng phải luôn tự nâng cao trình độ, năng lực nghiệp vụ, phẩm chất của chính mình”.

Tương tự, ông Trần Ngọc Quang (Viện KSND TP.HCM) nhìn nhận: “Im lặng là sự bảo đảm sinh mạng cho một con người, dù người đó có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Đồng thời, giúp cơ quan điều tra không còn mang tiếng nghi ngờ sử dụng bức cung, nhục hình. Quy định nào có lợi, đem lại hiệu quả cho công lý và hoạt động tư pháp thì ta cứ học hỏi, không cắc cớ gì mà phải bảo thủ, giữ quy định cũ không còn phù hợp với Hiến pháp 2013”.

Ở góc độ khác, ông Huỳnh Văn Thủy (Viện KSND H.Cần Giờ) nói: “Quy định quyền từ chối trình bày lời khai đối với một số đối tượng là người tham gia tố tụng nêu trên là phù hợp nhưng cũng nên phân định rõ, có giai đoạn việc trình bày lời khai là quyền nhưng sẽ có giai đoạn nên quy định trình bày lời khai là nghĩa vụ của bị can, bị cáo. Cụ thể, đối với người bị bắt, người bị tạm giữ thì công dân có quyền từ chối trình bày lời khai đến khi có luật sư tham gia. Tuy nhiên, đến giai đoạn khởi tố bị can trở về sau, nếu tiếp tục cho bị can được quyền từ chối sẽ làm cản trở không nhỏ đến quá trình giải quyết vụ án và có thể bỏ lọt tội phạm”. 

Nên quy định rõ việc điều tra viên tham gia phiên tòa

Ngoài ra, một điểm mới được đưa vào dự thảo gây nhiều tranh cãi, đó là quy định về sự có mặt của điều tra viên (ĐTV) tại phiên toà (điều 288 dự thảo). Theo ban soạn thảo, thực tế có nhiều vụ án trong giai đoạn xét xử, khi ra tòa bị cáo không nhận tội, cho rằng việc khai nhận tại cơ quan điều tra là do bị ĐTV dùng nhục hình, bị bức cung. Để hỗ trợ Hội đồng xét xử làm rõ các tình tiết vụ án, tránh oan sai thì sự có mặt ĐTV tại phiên tòa sẽ đảm bảo các chứng cứ được đưa ra có tính thuyết phục cao hơn. Đồng tình, ông Nguyễn Văn Châu, Phó chánh án TAND TP.HCM, nhận định: “Luật quy định rõ là tốt, với mục đích là tránh oan sai nhưng nếu bắt buộc ĐTV có mặt tại phiên tòa trong mọi trường hợp có người tham gia tố tụng khai bị ép cung, bức cung, dùng nhục hình trong giai đoạn điều tra thì không ổn. Hãy để quyền quyết định triệu tập hay không là do Hội đồng xét xử. Nếu Hội đồng xét xử thấy lời khai của bị cáo là có căn cứ thì hoãn phiên tòa để triệu tập, còn không thì từ chối. Hãy mở rộng điều luật này theo hướng trong trường hợp cần thiết nên mời ĐTV tham gia phiên toà”.

Thượng tá Võ Xuân Thanh, Phó chánh văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra, Công an TP.HCM, cho rằng nếu luật ghi nhận ĐTV phải tham gia phiên toà thì cũng nên quy định rõ hơn, ĐTV tham gia với tư cách gì, thẩm quyền, giới hạn của mình trả lời tới đâu, những vấn đề nào…

Phan Thương