‘Thần đồng’ biến mất: Thiếu chiến lược nuôi dưỡng

Theo các chuyên gia, nếu có chiến lược và được hỗ trợ tốt, những trẻ năng khiếu vượt trội sớm sẽ có nhiều cơ hội phát triển.

Không rèn luyện sẽ mai một

Năm 2007, trả lời Báo Thanh Niên về các trường hợp được xem là “thần đồng”, GS-TS-BS Hoàng Trọng Kim, Trường ĐH Y Dược TP.HCM, cho biết trong vài năm đầu một số trẻ thông minh hơn những trẻ khác cùng lứa tuổi, nhưng nếu không giáo dục, bồi dưỡng thì sẽ bị mai một theo năm tháng. Theo các nghiên cứu, có nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sự thông minh của trẻ, đó là: di truyền (20%), dinh dưỡng (32%), thể dục (16%), môi trường sống (7 – 9%), tâm lý (7%)… Trong đó, yếu tố di truyền rất khó thay đổi. Những yếu tố khác như chất dinh dưỡng, môi trường sống, tâm lý đều có khả năng giúp trẻ phát triển tốt.

Trẻ có năng khiếu không được rèn luyện thì khả năng sẽ bị mai một dần dần. Điều này cũng giải thích cho việc “biến mất” các trường hợp trẻ sớm có những khả năng vượt trội trong thời gian vừa qua.

Có một môi trường thuận lợi để cho những trẻ này có thể đạt tới những thành công là điều hết sức cần thiết. Tuy nhiên, ở VN hiện nay, hầu như chưa mấy ai thực hiện được điều này.

Ông Trần Ngọc Châu, bố của Trần Ngọc Châu Long, cho rằng rất tiếc khi khả năng của con không được phát triển theo hướng tốt hơn vì không có nơi nào phù hợp để ông có thể đưa con vào học và rèn luyện. Ở môi trường bình thường, dù có tiền cũng không thể giúp con phát triển hơn được.

Phát triển theo hướng cân bằng, toàn diện

Trên thế giới không hiếm những trường, học viện chuyên đào tạo những trẻ được gọi là “thần đồng”. Hàn Quốc có Học viện Khoa học Hàn Quốc chỉ chuyên đào tạo những trẻ này. Trung Quốc có dự án Thiếu niên ban triển khai từ năm 1978 tại Trường ĐH Khoa học và Công nghệ (USTC), tuyển chọn những “thần đồng” dưới 15 tuổi, nhỏ nhất mới 11 tuổi để đào tạo thành những nhà khoa học hàng đầu. Mỹ có chương trình nghiên cứu tài năng đặc biệt của John Hopkins. Úc có chương trình đào tạo tài năng của chính phủ…

Tuy nhiên, ở một số nước, chương trình đào tạo “thần đồng” vẫn gây rất nhiều tranh cãi về sự phát triển bình thường của các trẻ này. TS-BS Vũ Phi Yên, Trường ĐH Y khoa Phạm Ngọc Thạch, cho biết: “Chúng ta có thể học được nhiều từ cách chăm sóc trẻ em có năng khiếu từ nhiều quốc gia tiên tiến trên thế giới, nhưng vẫn có những nước tiên tiến có chính sách thúc đẩy thái quá tài năng trẻ, tận dụng họ như “luyện gà” mà không quan tâm đến nhu cầu bình thường của các em”.

Trẻ có năng khiếu vượt trội thường chỉ nổi trội hơn những trẻ khác ở một mặt nào đó, còn những điểm khác có thể bình thường thậm chí yếu hơn so với mặt bằng chung. Một điều thường gặp là những “thần đồng” này thường phải mang trên vai những kỳ vọng rất cao của cha mẹ, xã hội… trong khi không có được một chương trình giáo dục thích hợp để phát triển năng khiếu. Cũng có khi, các em được đưa vào rèn luyện thái quá dẫn đến phát triển mất thăng bằng. Hậu quả là các em mang áp lực tâm lý rất nặng. “Vì thế, các em rất cần được nuôi dạy phù hợp, có chương trình riêng để phát triển các năng khiếu, đồng thời vẫn quan tâm các mặt khác để có sự phát triển tâm lý thăng bằng, lành mạnh…”, bà Yên nói.

Theo PGS-TS Huỳnh Văn Sơn, khi phát hiện con mình có dấu hiệu “khôn sớm”, phụ huynh cần quan tâm nhiều đến sự bình thường về tính cách, ứng xử thay vì quá vội vui mừng. Cần nhanh chóng liên lạc với một cơ quan có chuyên môn hay một chuyên gia trong lĩnh vực giáo dục, nghiên cứu khả năng để có những đánh giá sơ bộ. Cần thật bình tĩnh để phát triển con mình toàn diện thay vì cứ tập trung khai thác quá mức khả năng.

Đăng Nguyên