Tìm nguyên nhân gây mù 
ở “vương quốc hành tím”

Bộ Y tế đã vào cuộc tìm hiểu, xác minh về nghi vấn hơn 1.000 người mù lòa ở thị xã Vĩnh Châu (Sóc Trăng) có liên quan đến hành tím hay không.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long kiểm tra mắt cho bà Lý Thị Hiên ở ấp Trà Sết, xã Vĩnh Hải vào chiều 20-10. Bà Hiên bị mù cả hai mắt – Ảnh: Chí Quốc

Chiều 20-10, GS.TS Nguyễn Thanh Long – thứ trưởng Bộ Y tế – dẫn đầu đoàn Bộ Y tế đến làm việc tại xã Vĩnh Hải và phường 2 của thị xã Vĩnh Châu, tỉnh Sóc Trăng.

Ngứa mắt, dụi và mù lòa

Dọc các tuyến đường Nam Sông Hậu qua địa phận thị xã Vĩnh Châu (Sóc Trăng), người đi đường không khó bắt gặp các biển cảnh báo “Chống mù mắt, hãy đeo kính bảo vệ đôi mắt khi làm hành”.

Tại ấp Đại Bái A (xã Lạc Hòa, thị xã Vĩnh Châu), bà Lâm Thị Sol (54 tuổi) phải dò từng bước đi vất vả do bị mù cả đôi mắt cách nay gần 20 năm.

Bà kể trước đây tới mùa hành (từ tháng 11 âm lịch năm trước tới tháng 4 âm lịch năm sau) là bà đi lượm, bóc tách củ hành thuê. Do cay mắt cộng với mồ hôi đổ xuống mắt nên bà thường lấy tay dụi. Dần dần mắt mờ, thấy xốn lại ra tiệm thuốc mua thuốc nhỏ mắt về nhỏ.

Đến khi quá đau, bà đi bệnh viện khám thì các bác sĩ cho biết đã quá trễ. Từ đó bà vĩnh viễn sống trong bóng tối.

Còn tại ấp Trà Sết (xã Vĩnh Hải) cách đó chừng 10km, chỉ một khu xóm nhỏ chừng chục hộ dân đã có khoảng 3 – 4 người mù loà. Bà Lý Thị Hiên (58 tuổi), bị mù mắt trái cách nay 15 năm và mù cả mắt còn lại cách nay hai năm, kể do gia đình không có đất canh tác nên bà cũng đi lượm, tách củ hành tím thuê.

“Lúc cắt hành thì có hơi cay nên tui lấy tay dụi mắt và lấy khăn chùi, nhỏ mắt khoảng một tháng không hết tui đi bác sĩ ở Sóc Trăng thì họ nói bị nặng lắm rồi” – bà Hiên nhớ lại.

Còn bà Thạch Phil, chị dâu bà Hiên, chỉ con mắt vừa được điều trị về nói bà còn may mắn hơn khi mới bị ngứa mắt là đi khám nên được điều trị kịp thời. “Giờ có làm hành ai cũng mang kính cho đỡ ảnh hưởng. Ở đây tới mùa những người như chúng tôi vẫn phải làm chứ không lấy tiền đâu mua gạo” – bà Phil nói.

Do vệ sinh lao động không đảm bảo?

Trong buổi làm việc, ông Nguyễn Thanh Long đã thăm hỏi một số người dân đang bị tổn thương mắt từng trồng hành, cắt hành, bảo quản hành giống và cơ sở trồng, thu mua hành…

Sau đó ông có buổi họp với lãnh đạo thị xã Vĩnh Châu. Theo Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long, Bộ Y tế đã giao cho Viện Y tế công cộng TP.HCM nghiên cứu tình hình dịch tễ học các bệnh về mắt tại thị xã Vĩnh Châu để tìm nguyên nhân và giải pháp khắc phục.

Kết quả cho thấy đây không phải là bệnh truyền nhiễm, cũng không phải do phun thuốc hoá chất dù có một số mẫu hành bà con có sử dụng hoá chất bảo vệ thực vật, mà nguyên nhân chủ yếu là vấn đề vệ sinh lao động trong quá trình chế biến hành.

Theo điều tra của Viện Y tế công cộng TP.HCM từ tháng 6-2015, số người bị mù hai mắt và mù một mắt được Trung tâm Y tế thị xã Vĩnh Châu ghi nhận là 1.248 người, trong đó 77% mù một mắt và 23% mù hai mắt.

Đáng chú ý, tỉ lệ mù ít nhất một mắt của Vĩnh Châu là 6 người/1.000 dân, riêng tại phường 2 và xã Vĩnh Hải tỉ lệ này cao gần gấp hai lần (11 người/1.000 dân), cao hơn rất nhiều so với tỉ lệ chung của toàn quốc là 5 người/1.000 dân.

Tỉ lệ mù hai mắt tại Vĩnh Châu vẫn nằm trong giới hạn bình thường của toàn quốc. Viêm loét giác mạc là nguyên nhân hàng đầu gây ra hiện trạng này.

Viêm loét giác mạc tại Vĩnh Châu có thể xem như một bệnh liên quan đến các hoạt động canh tác hành tím, đặc biệt là giai đoạn cắt hành, làm đất trồng hành. Các tổn thương giác mạc gây ra do bụi đất, bụi vỏ hành, do tay bẩn dụi mắt, do tinh dầu hành tím bốc lên gây kích ứng và bỏng nhẹ giác mạc.

Nhiễm nấm mốc có trong hành cũng tạo điều kiện viêm loét giác mạc do nấm. Việc điều trị viêm loét giác mạc không kịp thời, điều trị sai, tự điều trị làm bệnh diễn biến nặng gây sẹo giác mạc và giảm thị lực, trường hợp nặng gây mù loà..

Do đó, GS.TS Nguyễn Thanh Long cho biết dự phòng viêm loét giác mạc là phương pháp tối ưu nhất cho việc giảm tỉ lệ các trường hợp bị mù tại Vĩnh Châu. Hầu hết các trường hợp viêm loét giác mạc và bị mù tại Vĩnh Châu có thể dự phòng và điều trị được.

Đồng thời GS.TS Nguyễn Thanh Long đã giao Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Mắt TP.HCM hỗ trợ người dân thị xã Vĩnh Châu điều trị và dự phòng các trường hợp tổn thương mắt.