Phù phép cây vú bò thành xáo tam phân

Cây xáo tam phân, một dược liệu quý của VN đang bị làm giả tràn lan, khiến nhiều người bệnh lâm cảnh tiền mất, tật mang.

Khoảng vài năm gần đây, cây xáo tam phân được biết đến nhiều nhờ công dụng hỗ trợ hiệu quả việc chữa bệnh ung thư. Chính vì nhu cầu ngày càng lớn nên giá của loại dược liệu này không hề rẻ. Theo ghi nhận của chúng tôi, giá rễ cây xáo tam phân lên đến 2,5 – 3 triệu đồng/kg nhưng để mua được hàng thật thì không dễ chút nào.

Anh Nguyễn Văn Lê, ngụ tại Nông Cống (Thanh Hoá), kể: “Nghe thông tin về cây xáo tam phân có thể hỗ trợ chữa 5 dòng ung thư, trong đó có bệnh gan, tôi nhờ người mua tận Khánh Hoà 1 kg với giá 3 triệu đồng. Nhưng khi sắc uống 1 – 2 lần, tôi nhận thấy thuốc có vị đắng, không ngọt và không giống mùi dược liệu, tôi gửi mẫu vào cho Công ty dược liệu Nam Việt ở TP.HCM để phân tích thì xác định đây là thuốc dỏm”. Tương tự, anh L.M.T, ngụ tại Khánh Hoà, nơi sản sinh cây xáo tam phân, cũng không thoát khỏi vấn nạn này, chỉ đến lúc dùng thử thấy mùi không giống mới biết bị lừa.

Ở hầu hết các cửa hàng dược liệu khu Hải Thượng Lãn Ông (Q.5, TP.HCM), các chủ tiệm đều trả lời không có sẵn hàng nếu muốn mua xáo tam phân. Tuy nhiên người bán đề nghị đặt cọc trước tiền, giá là 2,5 triệu đồng/kg. Ông T., chủ tiệm dược liệu C.L trên đường Lương Nhữ Học, phân trần: “Cây xáo tam phân này bị giả nhiều lắm, phải là người trong nghề mới phân biệt được. Nếu muốn mua phải đặt hàng trước, vài ngày sau quay lại lấy”. Khi chúng tôi hỏi làm sao biết đó là hàng thật hay không thì ông T. thừa nhận: “Cái đó cũng không biết được, chỉ có người bán tận gốc mới biết…”.

Không chỉ bán ở các tiệm dược liệu, bán ở lề đường, xáo tam phân còn được bán đầy rẫy trên các website với đủ loại giá từ 200.000 đồng/kg, 400.000 đồng/kg, 600.000 đồng/kg và giao đến tận nơi khiến người mua không biết đâu mà lần.

Trao đổi với Thanh Niên, ông Nguyễn Tiến Hiệp, Phó giám đốc Công ty dược liệu Nam Việt, cho biết: “Nhu cầu tiêu thụ ngày càng lớn nhưng nguồn cung ngày một hạn chế. Cho đến nay loại cây này gần như cạn kiệt, cây làm giả thực ra là cây vú bò, có nhiều ở Đắk Lắk, Bình Thuận, Vũng Tàu, An Giang, Kiên Giang. Cây vú bò cũng có lá dài nhưng nhọn ở hai đầu, gai thì ngắn hơn cây xáo tam phân thật, rễ có vỏ bên ngoài tuy có cong nhưng màu trắng hơn và có mùi hơi hắc. Ngoài ra, những loại cây xáo tam phân giả được bán tràn lan như hiện nay chủ yếu là cây cam rừng, đang được một số người thu gom từ Campuchia và mạo danh đó là xáo tam phân khai thác ở Ninh Hoà. Những cây này không có công dụng gì, chỉ khiến nhiều người bệnh thiệt hại vì tiền mất, tật mang. Chúng tôi khẳng định 90% cây xáo tam phân đang bán trên thị trường hiện nay là giả”.

Theo lương y Nguyễn Mạnh Hùng (Hội Đông y tỉnh Khánh Hòa), cây xáo tam phân còn gọi là thuốc mọi, thần xạ (Paramignya trimera), họ cam (Rutaceae), cây mọc phổ biến ở rừng núi một số tỉnh phía nam như Khánh Hoà, Phú Yên, Ninh Thuận… Cây xáo tam phân thật thân màu nâu, có gai, lá đơn mọc cách, thân cây có thể chất cứng, rễ cứng màu vàng đậm có vị đắng nhẹ, hơi chát, hơi ngọt, ngửi có mùi thơm của tinh dầu. Sử dụng xáo tam phân đúng liều lượng sẽ hỗ trợ các bệnh như đau bụng, tiêu chảy… đối với những cơ địa hàn lạnh hoặc tỳ vị yếu.

Sau khi công dụng của cây xáo tam phân được công bố rộng rãi, bệnh nhân từ khắp nơi tìm kiếm sử dụng cây thuốc, dẫn đến cây xáo tam phân có giá tăng hằng ngày khiến nhiều người dân địa phương cũng tự đi đào bán kiếm tiền, mặc dù bản thân họ cũng không thể phân biệt chính xác cây xáo tam phân với những cây tương đồng.

Quang Thuần