Philippines doạ đóng cửa căn cứ Mỹ

Tổng thống Philippines vừa tuyên bố sẽ xem xét lại thoả thuận quốc phòng cho phép quân đội Mỹ sử dụng các căn cứ ở quốc gia Đông Nam Á này.

Binh sĩ Mỹ và Philippines trong một cuộc tập trận chungAFP

Sau khi gọi Tổng thống Mỹ Barack Obama là “đồ khốn” và đe doạ buộc Washington rút cố vấn quân sự, Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tiếp tục đưa ra những phát biểu mới có thể gây sốc đối với giới chức Mỹ.

Cụ thể, khi phát biểu tại lễ khai mạc một lễ hội ở TP.Bacolod thuộc miền trung Philippines ngày 2.10, ông Duterte tuyên bố sẽ xem xét lại Thoả thuận hợp tác quốc phòng nâng cao (EDCA). Thoả thuận có giá trị 10 năm này cho phép các lực lượng Mỹ xây dựng cơ sở tạm thời tại các căn cứ quân sự ở Philippines nhằm tăng cường khả năng cho quân đội nước chủ nhà.

Thiếu chữ ký tổng thống

Là sản phẩm của 8 tháng đàm phán, EDCA được xem là nhằm ứng phó sự hung hăng của Trung Quốc ở Biển Đông, theo The Philippine Star. Chủ tịch Uỷ ban Quân vụ Thượng viện Mỹ, thượng nghị sĩ John McCain, từng khẳng định EDCA là một thỏa thuận mang tính bước ngoặt giữa hai nước. Tuy nhiên, ông Duterte vẫn đưa ra tuyên bố nói trên, lập luận rằng EDCA có thể không có giá trị pháp lý vì nó không có chữ ký của tổng thống Philippines, theo Reuters.

“Bây giờ tôi có thể nhắc nhở người Mỹ rằng EDCA là tài liệu chính thức, nhưng nó chỉ được ký bởi một trợ lý và ông Gazmin. Nó không mang chữ ký của tổng thống CH Philippines. Nó không có chữ ký của (cựu Tổng thống Benigno) Aquino. Hãy suy nghĩ kỹ vì tôi sẽ yêu cầu các ông rời khỏi Philippines”, ông Duterte phát biểu.

EDCA được cựu Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Voltaire Gazmin và Đại sứ Mỹ tại Manila Philip Goldberg ký tại tổng hành dinh của lực lượng vũ trang Philippines ngày 28.4.2014. Sau đó, một số cựu nghị sĩ và nhà hoạt động Philippines đã đặt vấn đề về tính hợp pháp của EDCA, cho rằng thoả thuận này cần có sự phê chuẩn của Thượng viện. Hồi tháng 1.2016, Toà án tối cao Philippines đã phán quyết rằng EDCA hợp hiến. Tuy nhiên, một số nghị sĩ Philippines cho rằng tổng thống nước này có thể dễ dàng hủy bỏ EDCA, với lập luận nó chỉ là một thỏa thuận, không phải là một hiệp ước được Thượng viện thông qua.

Hồi tuần trước, ông Duterte cũng đã có phát biểu gây sốc đối với giới chức Mỹ khi tuyên bố cuộc tập trận quân sự chung thường niên Mỹ – Philippines dự kiến diễn ra từ ngày 4 – 12.10 sẽ là cuộc tập trận cuối cùng giữa hai nước, theo Reuters. Khi đó, ông Duterte còn tuyên bố rằng Philippines sẽ không tuần tra chung với Mỹ ở Biển Đông, vì điều đó sẽ đẩy Manila vào thế mâu thuẫn với Bắc Kinh.

Đáp lại phát biểu mới của Tổng thống Duterte, Lầu Năm Góc nhấn mạnh Mỹ và Philippines đã làm việc cùng nhau về các vấn đề an ninh trong thời gian dài và cuộc đối thoại giữa Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cùng người đồng cấp Philippines Delfin Lorenzana hồi tuần rồi ở Hawaii “mang tính tích cực”, theo Reuters. “Chúng tôi sẽ tiếp tục tôn trọng những cam kết liên minh của chúng tôi và mong rằng Philippines cũng như thế. Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc chặt chẽ với chính quyền Philippines nhằm giải quyết mọi quan ngại mà họ có thể có”, phát ngôn viên Lầu Năm Góc Peter Cook nhấn mạnh.

Hướng sang Nga, Trung Quốc?

Bên cạnh đó, Tổng thống Duterte còn đưa ra tiết lộ có tiềm năng gây xích mích trong mối quan hệ với Mỹ. Cụ thể, ông Duterte tuyên bố rằng đã nhận được sự ủng hộ từ Nga và Trung Quốc khi ông than phiền về Mỹ, theo Reuters.

Tổng thống Duterte kể rằng trong cuộc gặp bên lề Hội nghị thượng đỉnh Đông Á diễn ra ở Lào hồi tháng rồi, Thủ tướng Nga Dmitry Medvedev đã tán đồng khi ông than phiền về Mỹ. “Tôi đã gặp ông Medvedev, tôi đang tiết lộ điều đó với các bạn. Tôi nói với ông ấy về tình hình như thế này: Họ đang gây khó khăn cho tôi, họ đang thiếu tôn trọng tôi, họ không biết xấu hổ”, ông Duterte kể lại và nói tiếp: “Ông ấy đáp lại: Đó mới thật sự là người Mỹ. Ông ấy còn nói: Tôi sẽ giúp ông”. Tuy vậy, Tổng thống Duterte không nói rõ ông đã than phiền Mỹ về điều gì.

Sự giận dữ của ông Duterte đối với Mỹ đã tăng cao kể từ khi Tổng thống Barack Obama tuyên bố sẽ nêu quan ngại về cuộc chiến chống ma tuý đẫm máu của ông Duterte, vốn đã khiến hơn 3.100 người thiệt mạng trong hơn 3 tháng qua. Nhà Trắng cũng đã huỷ cuộc gặp giữa hai vị tổng thống này ở Lào hồi tháng trước, sau khi ông Duterte gọi ông Obama là “đồ khốn”.

Chưa hết, cũng trong ngày 2.10, ông Duterte còn cho hay đã thể hiện với Trung Quốc thái độ bất bình về Mỹ và phía Trung Quốc đáp rằng Philippines sẽ không có lợi lộc gì từ việc theo Mỹ. Hiện không rõ ông Duterte trao đổi với quan chức nào của Trung Quốc và thời điểm cuộc nói chuyện này diễn ra.

Trong những bài phát biểu gần đây, ông Duterte thường tuyên bố rằng ông định lập một liên minh mới với Nga và Trung Quốc, đặc biệt về thương mại. Một số nguồn thạo tin tiết lộ với Reuters rằng một phái đoàn doanh nhân Philippines sẽ tháp tùng ông Duterte thăm Bắc Kinh từ ngày 19 – 21.10. Nếu chuyến thăm Trung Quốc sắp tới thật sự diễn ra, điều đó có nghĩa ông Duterte sẽ có cuộc gặp chính thức với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trước khi có cuộc hội đàm với Tổng thống Barack Obama. Đây sẽ là gáo nước lạnh khác dội vào liên minh Mỹ – Philippines, theo chuyên san The Diplomat.

Văn Khoa