Bà Theresa May, tân thủ tướng nước Anh – Ảnh: Reuters

Chiến thắng đến với bà Theresa May sau khi đối thủ cuối cùng của bà là bà Andrea Leadsom vào sáng 11-7 tuyên bố rời cuộc đua giành cương vị thủ tướng với lý do sự ủng hộ trong đảng dành cho bà Theresa đã ở mức áp đảo.

Không còn nghi ngờ gì nữa, bà May sẽ trở thành nữ thủ tướng thứ hai trong lịch sử Vương quốc Anh. Và một điều chắc chắn là bà sẽ trải qua một nhiệm kỳ không hề dễ dàng trong bối cảnh Anh đang ở tình thế có quá nhiều rắc rối phải giải quyết.

Kết quả cuộc trưng cầu ý dân và chiến thắng của phe “ra đi” đã đẩy Vương quốc Anh rơi vào tình thế mà chuyên gia Matthias Matthijs của Washington Post mô tả là “cuộc khủng hoảng chính trị tồi tệ nhất kể từ tháng 5-1940”.

Quyết liệt chống nhập cư

Kể từ khi được bầu vào quốc hội năm 1997, bà May luôn giữ quan điểm khá tự do, cởi mở với các vấn đề xã hội. Bà đích thực là một nhà hoạt động nữ quyền sôi nổi. Năm 2008 bà từng lãnh đạo phong trào đấu tranh nhằm thu hẹp khoảng cách thu nhập giữa hai giới tại Vương quốc Anh và cũng thường xuyên phản bác những bình phẩm khiếm nhã về sở thích các đôi giày điệu đà kiểu cách của bà.

Trên nhiều phương diện, bà thể hiện rõ ràng là người ủng hộ bình đẳng giới, ủng hộ nữ giới tham gia chính trường và tán thành tính hợp pháp của hôn nhân đồng giới.

Tuy nhiên riêng với vấn đề nhập cư, bà May có quan điểm rất gay gắt. Kể từ năm 2010, bà giữ cương vị bộ trưởng nội vụ, và suốt thời gian tại nhiệm bà liên tục tỏ thái độ bất bình với tình trạng người nhập cư đạt mốc cao nhất trong lịch sử Vương quốc Anh.

Chính sách tai tiếng nhất là bà đã dùng quyền bộ trưởng nội vụ để áp quy định nhằm ngăn cản bớt dòng người nhập cư có kỹ năng lao động được định cư lâu dài tại Anh.

Theo đó, nếu không kiếm được khoảng 53.000 USD/năm trở lên, họ sẽ bị trục xuất. Chính văn phòng của bà May ước tính rằng quy định này có thể sẽ gây tổn thất cho nền kinh tế Anh hơn 200 triệu USD, nhưng bà vẫn thực hiện điều đó.

Tiến thoái lưỡng nan

Kết quả trưng cầu ý dân không phải là quyết định ràng buộc về pháp luật. Để chính thức rời EU, Chính phủ Anh phải nộp văn bản đề nghị việc này theo điều 50 của Hiệp ước Liên minh châu Âu. Ông Cameron từ chối làm việc này và nói để người kế nhiệm ông thực hiện. Điều này mở ra khả năng người kế nhiệm ông Cameron có thể chọn việc không kích hoạt điều 50 và hủy bỏ kết quả trưng cầu.

Tuy nhiên bà May đã khẳng định lại quan điểm không ủng hộ điều đó. Bà nói “Brexit là Brexit” và tuyên bố “là thủ tướng, tôi sẽ đảm bảo việc chúng ta sẽ rời EU”. Bà cũng cam kết không cố tìm cách ở lại EU cũng như không cố gắng quay trở lại khối theo “cửa sau”.

Nhưng bà cũng cam kết sẽ không kích hoạt điều 50 ngay khi nhậm chức và muốn nước Anh chờ đợi ít nhất tới cuối năm nay để có thời gian thương thảo một thỏa thuận hợp lý, đảm bảo quyền lợi kinh tế của Anh trong EU sao cho không thiệt thòi nếu rời khối.

Nhưng cái khó ở đây là các nhà lãnh đạo EU không muốn chấp nhận thỏa thuận mà bà May hi vọng sẽ đàm phán được. Họ không muốn trao cho Anh những lợi thế như vậy sau kết quả cuộc trưng cầu ý dân vì sợ rằng cử tri của các nước khác như Hi Lạp, Pháp hay Hà Lan sẽ xem như đó là tiền lệ hấp dẫn và có thể… bắt chước. Cho tới nay các lãnh đạo EU vẫn tỏ ra hết sức cứng rắn, họ cho rằng bà May sẽ không thể đưa ra một “thoả thuận hợp lý” rồi mới kích hoạt điều 50 như bà muốn.

Theo đó, trừ khi bà May có thể lung lạc được quan điểm cứng rắn này của lãnh đạo EU, còn không bà sẽ rơi vào tình thế cực kỳ éo le, đi cũng dở mà ở không xong.

Hoặc bà phải chấp nhận đưa nước Anh rời EU trước mà không có bất cứ thỏa thuận nào đạt được, điều này sẽ gây tổn thất nặng cho nền kinh tế Anh; hoặc bà phải đi ngược lại cam kết “Brexit là Brexit” của mình, điều này có thể xem như một cuộc tự sát chính trị.