Thủ tướng Canada Justin Trudeau (áo trắng) đi cùng người đồng cấp Ireland Taoiseach Leo Varadkar (thứ hai từ trái sang) trong cuộc tuần hành Tự hào ủng hộ cộng đồng LGBT tại thành phố Montreal (Canada) ngày 20-8 – Ảnh: Reuters

Đây là một trong những đổi mới vừa được thực hiện theo chủ trương của Thủ tướng Canada Justin Trudeau, với mong muốn đưa Canada trở thành một xã hội chấp nhận mọi sự đa dạng. Việc bổ sung tuỳ chọn sẽ áp dụng không chỉ với hộ chiếu, mà còn với tất cả các loại giấy tờ khác do Cơ quan Di trú, tị nạn và quốc tịch Canada (IRCC) cấp.

Cộng đồng LGBT hân hoan

Bộ trưởng nhập cư Canada Ahmed Hussen cho rằng người dân Canada cần được tự do biểu đạt giới tính họ lựa chọn: “Mọi người dân Canada cần được cảm thấy an toàn khi là chính họ, được sống theo giới tính tự xác định và biểu đạt giới tính theo lựa chọn của họ”.

Như vậy, theo báo Guardian (Anh), Canada đã trở thành nước đầu tiên tại châu Mỹ thực hiện điều này và trở thành thành viên mới nhất gia nhập nhóm các nước cùng cho phép công dân lựa chọn giới tính trung lập/không xác định là Úc, Đan Mạch, Đức, Malta, New Zealand và Pakistan. Ngoài ra, các nước như Ấn Độ, Ireland và Nepal đã cung cấp lựa chọn giới tính thứ 3 đa dạng hơn.

Dễ hiểu khi động thái mới này của Canada nhận được sự hưởng ứng nhiệt liệt từ các tổ chức hoạt động vì quyền lợi của cộng đồng LGBT (từ viết tắt chỉ cộng đồng những người đồng tính nữ – Lesbian, đồng tính nam – Gay, lưỡng tính – Bisexual và người chuyển giới – Transgender). 

Sự hưởng ứng không chỉ đến từ các tổ chức trong nước, mà còn ở các phong trào tương tự tại nước ngoài.

Trang Globalnews (Canada) dẫn quan điểm của bà Adrienne Smith, luật sư tại thành phố Toronto chuyên phụ trách các vấn đề pháp lý liên quan đến người chuyển giới, cho biết bà rất vui khi biết về bổ sung lựa chọn này. 

Bà nói: “Tôi nghĩ lợi ích của việc lựa chọn giới tính X ở chỗ nó thực sự chứng tỏ rằng mọi người được quyền tự xác định giới tính của họ. Một số người sẽ không xác định là nam hay nữ, họ chọn giới tính trung lập, hoặc đơn giản chỉ vì họ không muốn nói rõ giới tính của họ trong hộ chiếu”.

Cẩn trọng khi sử dụng

Mặc dù hộ chiếu có thêm tùy chọn giới tính X được nhiều người hưởng ứng nhưng theo phân tích của giới chuyên gia, những người dùng hộ chiếu này khi đi du lịch có thể gặp khó khăn trong lúc làm thủ tục nhập cảnh ở một số quốc gia.

Bà Adrienne Smith lưu ý rất có thể các nước khác không chấp nhận cách tùy chọn giới tính kiểu này. Và điều đáng ngại ở chỗ: “Bất cứ quốc gia nào cũng có quyền từ chối nhập cảnh với một du khách”.

Mặc dù Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO), cơ quan thiết lập những thể thức quy định về hộ chiếu quốc tế, chấp nhận có thêm lựa chọn giới tính X, nhưng việc có cho phép người mang hộ chiếu này nhập cảnh hay không còn tùy thuộc vào từng quốc gia.

Bà Smith phân tích về những nguy cơ người dùng hộ chiếu X có thể phải đối mặt: “Tôi thực sự lo ngại khi ở một số nước như Uganda và Jamaica, cộng đồng LGBT bị coi là phạm pháp và đã có những luật được văn bản hoá cho phép truy tố những người nhận mình là người chuyển giới, việc này có thể khiến nhiều người bị bắt giữ bất công. Nó cũng có thể khiến họ bị rà soát kỹ lưỡng ở sân bay hay bị đối xử miệt thị. Tôi nghĩ có vô số hành vi mà một cơ quan thực thi pháp luật có thể áp dụng nếu bạn chọn giới tính X trong hộ chiếu”.

Bà Smith còn đặc biệt lo ngại về việc những người chọn giới tính X thậm chí có thể bị nguy hiểm tính mạng khi nhập cảnh các nước hoặc khu vực ở Tây Phi, kiểu như Jamaica, vì đây là nơi có tỉ lệ xảy ra các vụ sát hại người chuyển giới rất cao.

Ông Aaron Devor, chủ nhiệm các nghiên cứu về người chuyển giới tại ĐH Victoria (Canada), cũng bày tỏ những cảm xúc pha trộn của ông trước nét mới trong hộ chiếu. 

Nhà nghiên cứu này cho rằng mặc dù một hộ chiếu với giới tính X là bước cải thiện đáng kể khi tạo cơ hội cho mọi người lý giải về những khác biệt, nhưng nó cũng có thể gây mệt mỏi với người sở hữu hộ chiếu này trong vấn đề an ninh biên giới.

Ông Aaron Devor nói: “Giới tính X có thể khiến những nhân viên hải quan không quen với nó cảnh giác hơn, và chuyện này hoàn toàn có thể gây ra những rắc rối không đáng có”.