Nhiều cổ vật bị IS cướp bóc được tuồn sang Mỹ và các nước Tây Âu để giao dịch trên thị trường chợ đen.
Đường dây buôn lậu cổ vật của IS
Nhiều cổ vật bị IS cướp bóc được tuồn sang Mỹ và các nước Tây Âu để giao dịch trên thị trường chợ đen.
Đồ cổ bị IS đập phá tại Bảo tàng Mosul ở Iraq vào năm 2015REUTERS
Trước thực trạng địa bàn bị thu hẹp dần và nguồn tài chính từ dầu mỏ sụt giảm, tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng (IS) đang mở rộng mạng lưới buôn lậu cổ vật từ Iraq và Syria sang các nước phương Tây. Các giao dịch ngầm trên thị trường chợ đen đang đem lại cho IS hơn 100 triệu USD (2.273 tỉ đồng) hằng năm và người dân đào được đồ cổ đều bị buộc phải bán cho chúng.
Đa số cổ vật của Iraq và Syria đầu tiên được đưa đến các khu vực buôn lậu khét tiếng ở Thổ Nhĩ Kỳ, Li Băng trước khi được chuyển tiếp sang Bulgaria, Romania và cuối cùng đến các nước Tây Âu như Đức, Thụy Sĩ. Dù IS đã bị đẩy lùi tại Mosul và đang chống chọi tại Raqqa, hậu quả của việc cướp bóc đồ cổ được dự báo sẽ còn tiếp diễn. Những bức tượng cổ, trang sức và nhiều món đồ vô giá bị giấu hoặc mua bán lén lút có thể xuất hiện lại sau nhiều thập niên nữa, tương tự trường hợp nhiều tác phẩm nghệ thuật bị cướp bóc thời Đức Quốc xã xuất hiện lại sau hơn 70 năm.
Tờ The Wall Street Journal mới đây đã thâm nhập đường dây buôn lậu với nhiều thông tin lần đầu tiên được nhiều con buôn cũng như các quan chức Mỹ, Pháp, Thụy Sĩ và Bulgaria tiết lộ. Al-Hassan, con buôn 28 tuổi người Syria, từng là một sinh viên tiếng Anh đam mê khảo cổ trước khi bị IS bắt vào năm 2014. IS sau đó đã thả và đề nghị anh ta tìm các khách hàng châu Âu mua cổ vật của chúng. Trong một phi vụ mới đây, al-Hassan bán 2 quyển kinh thánh cổ do IS chiếm được ở Syria cho một người Nga ở Thổ Nhĩ Kỳ với giá 10.000 euro (268 triệu đồng). Người Nga này sau đó đưa món hàng trót lọt khỏi Thổ Nhĩ Kỳ bằng cách giấu trong một xe tải chở rau cải.
Mafia Ý đang câu kết với tổ chức Nhà nước Hồi giáo tự xưng tại Libya để đổi súng ống lấy các cổ vật vô giá trong khu vực.
Thị trường ngầm
Các nguồn tin cho biết IS thậm chí còn cấp giấy phép cho người dân địa phương đào tìm cổ vật và nộp cho chúng 20% giá trị món đồ tìm được. Tất cả cổ vật được tìm thấy phải bán cho chúng chứ không được bán trực tiếp cho các con buôn. Các con buôn này chỉ có thể mua của IS và sau đó đưa ra nước ngoài bằng cách lợi dụng các đoàn viện trợ nhân đạo, tị nạn hoặc các kiện hàng như sợi bông, trái cây, rau củ xuất khẩu. Sau khi được đưa khỏi Iraq và Syria, chúng được bán tiếp cho những con buôn trung gian khác như al-Hassan và Omar al-Jumaa, một người Syria khác tại Thổ Nhĩ Kỳ. Tuần trước, al-Jumaa đã liên lạc với 4 người Li Băng và hiện đang chờ họ đến mua một viên ngọc lục bảo do IS chiếm được tại Mosul vào năm 2014, sau khi không thỏa thuận được về giá với một người Anh hồi tháng 3.
Trong khi đó, nhiều cổ vật do IS tuồn vào mạng lưới buôn lậu đã được phát hiện tại các nước châu Âu và Mỹ. Cảnh sát Bulgaria từng khám xét một kiện hàng quần áo và phát hiện nhiều tiền cổ. Năm ngoái, cảnh sát Pháp thu giữ nhiều bộ phận của bàn thờ đá cẩm thạch được đưa từ Li Băng đến Paris trước khi được gửi đến Thái Lan. Món hàng này có nguồn gốc từ thung lũng Euphrates trải dài từ Syria sang Iraq từng bị IS chiếm đóng.
Kết quả phân tích thông tin tình báo từ các nguồn mở do trung tâm nghiên cứu IHS (Mỹ) tiến hành cho thấy nguồn thu nhập của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) hàng tháng khoảng 80 triệu USD.
Theo giới chức Bulgaria, có khoảng 20 phòng trưng bày và nhà buôn ở Tây Âu bán các đồ cổ buôn lậu. Hồi tháng 4, ông Yaya Fanusie thuộc Quỹ bảo vệ dân chủ Mỹ từng phát biểu trước quốc hội rằng những người mua đồ cổ lậu lại chính là những người Mỹ và châu Âu, đại diện cho xã hội mà IS thề tiêu diệt. Cục Điều tra liên bang Mỹ (FBI) từng treo giải thưởng hàng triệu USD cho ai cung cấp thông tin về những món đồ cổ từ Syria và Iraq được tuồn vào Mỹ nhưng đến nay vẫn không nhận được thông tin nào. Một trường hợp bị phanh phui là nhà bán lẻ các tác phẩm nghệ thuật và chế tác Hobby Lobby ở bang Oklahoma (Mỹ). Tháng trước, Hobby Lobby đã đồng ý đóng phạt 3 triệu USD và nộp hơn 5.500 món đồ cổ phi pháp, trong đó có nhiều món buôn lậu từ Iraq.
