Chúa Nhật VI TN C 2019: Hành động tích cực để đổi mới xã hội
Khi đọc đoạn Tin Mừng về các mối phúc và mối hoạ, không ít người tín hữu và người ngoài Công giáo đã hiểu sai ý nghĩa vì không nhớ đến bối cảnh xã hội đương thời.
Chúa Nhật VI TN C 2019
Hành động tích cực để đổi mới xã hội
Lm. Antôn Nguyễn Ngọc Sơn, HKK
Lời mở
Các bài Kinh Thánh tuần này, nhất là bài Tin Mừng, như mời gọi chúng ta nhìn vào cộng đồng xã hội mình sống để hành động tích cực như Chúa Giêsu. Chúng ta đã từng nghe bài Tám mối Phúc thật theo thánh Matthêu (x. Mt 5,1-12). Hôm nay chúng ta được nghe bài “4 mối phúc và 4 mối hoạ” theo thánh Luca (x. Lc 6,17.20-26). Chúng ta dành vài phút để tìm hiểu ý nghĩa của bài Tin Mừng vì nó rất thực tế trong đời sống chúng ta.
1. Trình bày tình trạng thực tế của xã hội đương thời
Chúng ta đã nghe Tám mối Phúc thật như là bản hiến chương Nước Trời, trong đó Chúa Giêsu công bố trên núi, trong tư cách Người là Ngôi Lời Thiên Chúa, những nguyên tắc nền tảng của Nước Trời, giống như hiến pháp của một dân tộc, hiến chương của một tổ chức, để bổ túc cho Mười Điều răn mà Môsê đã giới thiệu cho dân Do Thái từ trên núi Sinai trong thời Cựu Ước. Những mối phúc ấy là những đường hướng tích cực mà mỗi người chúng ta được mời gọi noi gương Chúa Giêsu để hành động trong suốt cuộc đời.
Nhưng, những mối phúc và mối hoạ hôm nay lại mời gọi chúng ta nhìn vào xã hội hiện tại mà chúng ta đang sống, giống như xã hội thời Chúa Giêsu. Vì thế những chi tiết như “ chỗ đất bằng” chứ không phải trên núi và rất nhiều từ “bây giờ”, “đang” muốn gợi ý cho ta điều đó.
Quả thật, vào thời Chúa Giêsu, người Do Thái đang sống dưới ách đô hộ của đế quốc Rôma, bị chèn ép đủ bề, bị bóc lột, trở thành những con người nghèo khó, đói khổ, khóc lóc. Ngược lại, hầu hết những người giàu trong xã hội kiếm tiền cách bất công, bất chính. Họ cộng tác với quân thù nên giàu có, no nê, vui vẻ, có nhiều địa vị nên được người ta ca tụng. Vì thế Chúa Giêsu nói những lời này để an ủi những con người đang phải đau khổ trong xã hội. Người cũng lên án những con người giàu có bất chính, những con người no đủ, được danh vọng, hạnh phúc, vui cười nhưng lại đi theo đường lối bất công và ích kỷ đối với anh em mình.
Khi thánh Luca ghi lại bài giảng này của Chúa Giêsu, ngài muốn giúp cho những cộng đồng Công giáo trong thế kỷ đầu của Giáo Hội sơ khai đang bị chính quyền áp bức, bách hại. Họ sống nghèo khổ, đói khát, khóc lóc, bị áp bức và bị gạt ra ngoài lề xã hội. Vì thế, ngài muốn nhắc lại lời chúc phúc của Chúa Giêsu để giúp họ kiên nhẫn trong những thử thách của cuộc sống và tích cực hành động để biến đổi xã hội.
Đối với người tín hữu chúng ta ngày nay, khi nghe lại những lời chúc phúc và cầu hoạ của Chúa Giêsu, chúng ta được mời gọi nhìn vào xã hội hôm nay để hiểu cho đúng lời Tin Mừng. Người chúc phúc cho con người bất hạnh nhưng lại lên án sự nghèo khó, đói khát, sầu khổ, áp bức. Người đã tích cực hành động để vượt thắng những nỗi bất hạnh đó trong cuộc đời của mình cũng như cứu thoát người khác khỏi những tai hoạ đó khi làm phép lạ hoá bánh ra nhiều, chữa lành bệnh tật, cho kẻ chết sống lại để người đang khóc được vui cười và chấp nhận cả cái chết nhục nhã để giải phóng toàn diện con người và vũ trụ.
Người cũng không lên án sự giàu sang, no đủ, vui cười, việc có danh dự, nhất là khi chúng bắt nguồn từ đời sống lao động chân chính, tốt lành của con người. Trái lại Người cảnh báo mối hoạ cho những ai đang sống trong những tình trạng tốt đẹp ấy vì chúng tiềm ẩn những nguy hiểm và thách đố do những tham vọng và dục vọng ẩn sâu trong tâm hồn con người.
Như thế, Chúa Giêsu mời gọi tất cả chúng ta, giàu cũng như nghèo, đói khát cũng như no đủ, khóc lóc cũng như đang vui cười, bị bách hại cũng như đang nắm giữ quyền hành, hãy can đảm đi vào con đường tích cực, liêm chính, tốt lành của Thiên Chúa mà Bài đọc I (x. Gr 17,5-8) của tiên tri Giêrêmia đã giới thiệu cho chúng ta: “Phúc thay kẻ đặt niềm tin vào Đức Chúa và có Đức Chúa làm chỗ nương thân. Người ấy giống như cây trồng bên dòng nước, đâm rễ sâu vào mạch suối trong, bốn mùa cành lá xanh tốt, mang lại hoa trái tốt tươi”.
Hơn nữa, Chúa Giêsu kêu gọi tích cực hành động, dù chúng ta có gặp những đau khổ, túng thiếu, đói khát, bị bách hại vì Thiên Chúa luôn nhìn vào đời sống của ta để ban ơn giúp cho ta kiên nhẫn chịu đựng, vượt qua thử thách khổ đau để đạt được hạnh phúc thật sự. Nhiều người tin rằng cuộc sống ở đời này chỉ kết thúc trong khổ đau, thất bại và hoàn toàn trắng tay khi ra khỏi trần thế, “nhưng không phải thế vì Đức Giêsu Kitô đã trỗi dậy từ cõi chết, mở đường cho những ai an giấc ngàn thu” (Bài đọc II 1Cr 15, 12.16-20).
2. Giáo huấn xã hội của Giáo hội Công giáo
Khi đọc đoạn Tin Mừng về các mối phúc và mối hoạ, không ít người tín hữu và người ngoài Công giáo đã hiểu sai ý nghĩa vì không nhớ đến bối cảnh xã hội đương thời. Họ nghĩ rằng Chúa Giêsu đã ca tụng những người nghèo khổ, đói khát, khóc lóc và bị áp bức mà không làm gì để cứu thoát họ. Người chỉ yêu cầu họ hãy kiên nhẫn chịu đựng tất cả những khổ đau ở trần thế để đời sau hưởng hạnh phúc muôn đời.
Karl Marx (1818-1883) và Friedrich Engels (1820-1895), là những ông tổ của học thuyết Cộng sản, cũng đã dựa vào những câu Tin Mừng tương tự để lên án Kitô giáo. Thời đó không ít các giáo sĩ, tu sĩ đứng về phía chính quyền, cụ thể là Sa hoàng với chế độ quân chủ chuyên chế và giới tư bản đang bóc lột dân chúng, làm cho họ nghèo khó, đói khát, đau khổ, để kêu gọi họ phải kiên nhẫn chịu đựng, đừng có phản kháng và Chúa sẽ ban thưởng cho họ ở đời sau. Chính vì thế người Cộng sản cho rằng tôn giáo chỉ là một thứ thuốc phiện ru ngủ quần chúng, và hô hào giới vô sản phải đứng lên làm cách mạng, cướp chính quyền để đòi cho mình những quyền lợi chính đáng của con người. Không ít dân tộc trong thế kỷ XX đã theo ý thức hệ này và lập nên những chính quyền Cộng sản. Nhưng qua dòng lịch sử, các dân tộc đã phân biệt được điều gì đúng, điều gì sai trong ý thức hệ này.
Giáo Hội Công giáo đã trình bày học thuyết xã hội của mình, trong Hiến chế Mục vụ Gaudium et Spes của Công đồng Vaticanô II năm 1965, nhất là trong cuốn Tóm lược Học thuyết Xã hội Công giáo xuất bản năm 2004. Giáo Hội xác định cho chúng ta: phải tích cực hành động để xây dựng đất nước, xây dựng cộng đồng xã hội mình đang sống, cho mỗi người và mọi người được ấm no, hạnh phúc, giàu sang, được sống đúng với nhân phẩm cao quý của mình.
Giáo Hội còn hướng dẫn chúng ta tham gia vào đời sống chính trị qua những đảng phái như thế nào (x. Tóm Lược HTXHCG, số 573-574). Nếu “nhà cầm quyền vi phạm các nguyên tắc thiết yếu của luật tự nhiên một cách nghiêm trọng hay liên tục”, dân chúng có quyền phản kháng (x. Sđd, số 400), thậm chí trong một số điều kiện, phải dám can đảm hy sinh để lật đổ chính quyền (x. Sđd, số 401), chứ không phải kêu gọi con người âm thầm chịu đựng. ĐTC Phanxicô đã gửi cho các bạn trẻ năm 2016, cuốn Docat, đó là cuốn sách tóm tắt Học thuyết Xã hội của Giáo Hội một cách rõ ràng hơn và cụ thể hơn. Tuy nhiên, rất nhiều người chúng ta đã không biết đến các giáo huấn ấy.
Lời kết
Hôm nay Chúa Giêsu mời gọi chúng ta hãy tích cực hành động để giúp cho cộng đồng xã hội mình đang sống vượt qua khó khăn, làm cho mọi người được giàu sang, no đủ, hạnh phúc, được tôn trọng, yêu thương. Giống như Chúa Giêsu, chúng ta tích cực hành động với ơn của Thánh Thần, trong sự liên kết với nhau, chúng ta sẽ làm cho Nước Trời không phải chỉ xuất hiện sau khi chúng ta chết nhưng nó còn được bắt đầu ngay tại trần thế này.
