Tân sinh viên làm thủ tục vào ở ký túc xá ĐH Quốc gia TP.HCM – Ảnh: TRỌNG NHÂN

Lưu Thiện Nhân vừa trở thành sinh viên năm nhất Trường ĐH Luật TP.HCM. Sau khi thi tốt nghiệp THPT với kết quả không ưng ý, Nhân cảm thấy chán nản. Số điểm không đủ để Nhân vào được ngành mà bạn yêu thích nhất là báo chí hoặc truyền thông đa phương tiện của Trường ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM).

Muốn học một đằng, trúng tuyển một nẻo

Các nguyện vọng xét tuyển đã “đưa đẩy” Nhân trúng tuyển vào ngành luật, khoa luật dân sự tại Trường ĐH Luật TP.HCM. Nhân thừa nhận mình không hề thích ngành này nhưng vẫn nhập học để tránh cảnh “nhàn cư vi bất thiện”. Vừa học trên trường, Nhân đồng thời ôn tập thi lại cho mùa tuyển sinh năm 2023.

“Mình đã quyết định đi học luật với tâm thế không hy vọng gì cả. Hiện mình vẫn chưa bày tỏ ý kiến chuyển ngành học với gia đình. Tuy nhiên, bạn bè và thầy cô đều ủng hộ việc mình theo đuổi đam mê bản thân”, Thiện Nhân nói.

Tương tự, P.H. – hiện là sinh viên năm nhất ngành địa chất của Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM) – cũng đang rục rịch ôn tập cho kỳ thi đánh giá năng lực năm 2023. H. chia sẻ mình trúng tuyển vào một ngành “tréo ngoe” với sở thích của bản thân một phần vì “quá tự tin”.

Thi đánh năng lực năm 2022 đạt 927 điểm, H. so sánh với nhiều bạn bè thì thấy điểm mình tương đối cao. Nghĩ rằng sẽ rộng cửa đậu vào ngành marketing của Trường ĐH Kinh tế TP.HCM, nên khi làm hồ sơ xét tuyển, H. ban đầu chỉ đặt đúng một nguyện vọng như trên. Gần đến ngày “chốt sổ”, H. nhập thêm một nguyện vọng nữa, ngành địa chất, cho hồ sơ đỡ… “trống trải”. H. vẫn nghĩ mình gần như chắc chắn sẽ đậu ngành marketing nhờ vào điểm số cao.

Kết quả, ngành marketing của Trường ĐH Kinh tế TP.HCM lấy 940 điểm theo phương thức điểm thi đánh giá năng lực, H. rớt vì thiếu 13 điểm. H. lại trúng tuyển ngành địa chất mà mình hoàn toàn không yêu thích. “Đó là một bài học lớn cho mình, sau này mọi thứ mình đều phải cẩn trọng, lường trước nhiều tình huống xảy ra, không thể để xảy ra những hậu quả chỉ vì sự chủ quan của bản thân” – H. nói.

Xem lại công tác tư vấn

PGS.TS Đỗ Văn Dũng – nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM – cho rằng một trong nhiều nguyên nhân của việc tân sinh viên có dự kiến chuyển ngành chỉ sau vài tuần nhập học nằm ở điểm yếu trong công tác thông tin, hướng nghiệp ở các trường THPT. Đội ngũ này đa số chỉ do một giáo viên đảm nhận, dẫn đến hạn chế trong cách tiếp cận và tìm hiểu của học sinh về cả chuyện thi cử lẫn xét tuyển.

“Mặt khác, nhiều trường đại học vẫn chưa thực hiện tốt việc cập nhật thông tin một cách kỹ lưỡng về những ngành học trên các nền tảng mạng xã hội và website. Ngoài ra, một số học sinh cũng “lười” truy cập vào những nội dung liên quan đến thi cử, trường lớp, ngành học” – ông Dũng cho biết thêm.

Theo ông Dũng, giải pháp sẽ là cần tổ chức hướng nghiệp một cách chặt chẽ và thực tiễn hơn. Thậm chí, các buổi hướng nghiệp nên có các tổ chức, doanh nghiệp tham gia để sinh viên có thể hình dung cụ thể không những về kỳ thi mà còn về các ngành nghề mà các em sẽ theo đuổi. 

“Các trường đại học đa ngành nên tổ chức các buổi trại hè hướng nghiệp, nhằm tạo điều kiện cho các em tiếp xúc với môi trường đại học. Thời điểm tốt nhất để tổ chức trại hè là năm lớp 11” – ông Dũng nói.

Tương tự, TS Lê Thị Thanh Mai – trưởng ban công tác sinh viên ĐH Quốc gia TP.HCM – cho rằng để tránh các trường hợp sinh viên bị “sốc” chỉ sau vài tuần nhập học, công tác hướng nghiệp phải chỉn chu và chuyên nghiệp hơn. 

Các trường đại học cần giới thiệu kỹ lưỡng, có hệ thống về nghề nghiệp, ngành học tương ứng để học sinh nắm bắt thông tin và đưa ra quyết định lựa chọn đúng đắn. Ngoài ra, việc tăng cường hoạt động hướng nghiệp trải nghiệm kết hợp hình thức trực tuyến cũng cần được chú trọng.