Nếu được thông qua chính thức phương án đầu tư, đây sẽ là bước tiến quan trọng cho dự án có số phận khá long đong hơn 17 năm nay.

Sắp trình Bộ Chính trị

Từ năm 2005 đến nay, Bộ GTVT đã triển khai nhiều nghiên cứu liên quan đến dự án đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam (ĐSTĐC). Năm 2009, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án đã được Hội đồng thẩm định nhà nước thông qua, Bộ Chính trị tán thành về chủ trương đầu tư, tuy nhiên chưa được Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 5.2010. Sau khi tiếp thu ý kiến của các bộ ngành, 20 địa phương có dự án đi qua, Bộ GTVT đã hoàn chỉnh báo cáo nghiên cứu tiền khả thi trình Thủ tướng Chính phủ vào tháng 2.2019.

Với quy mô dự án thuộc tiêu chí dự án quan trọng quốc gia, ngày 11.7.2019, Thủ tướng có Quyết định số 859/QĐ-TTg thành lập Hội đồng thẩm định nhà nước để thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án. Theo chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2021 và ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ GTVT đã xây dựng Đề án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam và lấy ý kiến Ban Kinh tế T.Ư, các Ủy ban của Quốc hội.

Do dự án đang được Hội đồng thẩm định nhà nước thẩm định, nên theo ý kiến chỉ đạo của Bí thư Ban Cán sự Đảng Chính phủ, Ban Cán sự Đảng Bộ GTVT đã có văn bản gửi Văn phòng T.Ư Đảng đề nghị báo cáo Bộ Chính trị cho phép lùi thời hạn báo cáo về chủ trương đầu tư dự án đến khi có kết quả thẩm định của Hội đồng thẩm định. Theo chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Ban Bí thư năm 2022, dự kiến tháng 9.2022 dự án sẽ được trình Bộ Chính trị xem xét, có ý kiến về chủ trương đầu tư dự án ĐSTĐC Bắc – Nam.

Tuy nhiên, đầu tháng 8.2022, Bộ KH-ĐT đã có công văn gửi Bộ GTVT cho biết, tiến độ công tác thẩm định Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án có thể kéo dài. Do kết quả thẩm tra của Liên danh tư vấn thẩm tra quốc tế cho thấy Báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam còn nhiều vấn đề cần được đánh giá, cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo tính khả thi như lựa chọn cấp tốc độ thiết kế và khai thác; hướng tuyến và kết nối với các mạng lưới giao thông trong và ngoài nước; tổng mức đầu tư và phương án huy động vốn…

Chưa chốt phương án tốc độ

Điểm mắc mứu lớn nhất khiến dự án ĐSTĐC trầy trật nhiều năm nay chưa được thông qua là lựa chọn tốc độ, quy mô vốn đầu tư và phương án huy động vốn, áp lực lên ngân sách ra sao… Việc đánh giá ưu, nhược điểm từng phương án để trình lên các cấp cao nhất tháng 9 tới đây sẽ phụ thuộc vào kết quả mà liên danh tư vấn thẩm tra quốc tế dự án đưa ra.

“Trong báo cáo trình Bộ Chính trị tới đây, Bộ GTVT cần đưa cả 2 phương án là tốc độ chạy tàu 300 – 350 km/giờ và 200 km/giờ để các cấp có thẩm quyền quyết định lựa chọn, không nên chỉ trình một phương án là tốc độ 300 – 350 km/giờ”.

Ông Hà Ngọc Trường, Phó chủ tịch Hội Cầu đường cảng TP.HCM

Theo báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của Bộ GTVT, dự án ĐSTĐC trên trục Bắc – Nam đi qua 20 tỉnh, thành phố từ Hà Nội đến TP.HCM, trong đó điểm đầu tại ga Ngọc Hồi (TP.Hà Nội); điểm cuối tại ga Thủ Thiêm (TP.HCM). Đây là tuyến ĐSTĐC, đường đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, chiều dài 1.545 km, tốc độ khai thác tối đa khoảng 320 km/giờ. Đoàn tàu sử dụng công nghệ động lực phân tán.

Tổng mức đầu tư dự kiến toàn bộ dự án khoảng 58,71 tỉ USD bao gồm: chi phí giải phóng mặt bằng 1,98 tỉ USD; chi phí xây dựng 31,58 tỉ USD, chi phí thiết bị 15 tỉ USD; chi phí quản lý dự án, tư vấn, khác 5,82 tỉ USD; chi phí dự phòng 4,07 tỉ USD…

Để bảo đảm hiệu quả đầu tư và phù hợp với khả năng cân đối nguồn lực, nhu cầu vận tải, dự kiến phân kỳ đầu tư dự án theo 2 giai đoạn. Giai đoạn 1 đầu tư đoạn Hà Nội – Vinh và đoạn Nha Trang – TP.HCM, chiều dài 665 km, tổng mức đầu tư dự kiến 24,72 tỉ USD, trong đó chuẩn bị đầu tư cho toàn tuyến giai đoạn 2020 – 2026, thi công giai đoạn 2027- 2031, đưa vào khai thác khoảng năm 2032. Giai đoạn 2 đầu tư đoạn Vinh – Nha Trang để nối thông toàn tuyến, chiều dài 894 km, tổng mức đầu tư dự kiến 33,99 tỉ USD, trong đó khoảng năm 2040 đưa vào khai thác đoạn Vinh – Đà Nẵng; khoảng năm 2045 – 2050 khai thác đoạn Đà Nẵng – Nha Trang.

Tuy nhiên, theo phương án đầu tư ĐSTĐC được Bộ KH-ĐT đề xuất Chính phủ, ĐSTĐC Bắc – Nam sẽ vận tải hành khách, hàng hóa với tốc độ từ 160 km/giờ đến dưới 200 km/giờ. Tổng vốn đầu tư dự án khoảng 26 tỉ USD, giảm hơn 32 tỉ USD so với phương án của Bộ GTVT.

Ông Bùi Xuân Phong, Chủ tịch Hội Kinh tế vận tải đường sắt, phân tích luật Đường sắt đã quy định rõ đường sắt cao tốc có tốc độ từ 300 – 350 km/giờ. Kinh nghiệm thế giới xây dựng ĐSTĐC đều lựa chọn phương án trên 300 km/giờ như tàu Shinkansen của Nhật Bản, tuyến Đài Bắc – Cao Hùng (Đài Loan)…

Ở góc độ khác, ông Hà Ngọc Trường, Phó chủ tịch Hội Cầu đường cảng TP.HCM, lại nghiêng về phương án tốc độ 200 km/giờ. “Phương án tốc độ trên 300 km/giờ tương tự tàu Shinkansen (Nhật Bản). Tuy nhiên, nếu lựa chọn tốc độ trên 300 km/giờ sẽ rất tốn kém, thứ hai tốc độ này cần công nghệ rất hiện đại trong khi VN chưa thể làm chủ được công nghệ, sẽ phụ thuộc vào nước ngoài rất lâu dài. Chúng ta mong muốn xây dựng ĐSTĐC nhưng phải cân đối với tình hình kinh tế, tốc độ trên 300 km/giờ chỉ chở khách sẽ rất tốn kém so với phương án chạy chung tàu hàng và tàu khách với tốc độ khoảng 200 km/giờ”, ông Trường nói và dẫn chứng từng đi tuyến đường sắt Bắc Kinh đi Thượng Hải (Trung Quốc) chạy với tốc độ 200 km/giờ chung cả tàu hàng và tàu khách.

MAI HÀ

TNO