Với tỉ lệ 35% người trong độ tuổi lao động đóng bảo hiểm thất nghiệp, Việt Nam dự báo chịu nhiều áp lực xã hội khi dân số già hóa. Một khảo sát của Prudential Việt Nam cho biết thì chỉ có 4 trên 10 người tự tin có tuổi già độc lập.

Hiện tại 75% dân số trong độ tuổi lao động đang góp phần quan trọng đưa GDP Việt Nam tăng trưởng nhanh nhất khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, sự lạc quan này sẽ không kéo dài. Ước tính đến năm 2039, Việt Nam sẽ kết thúc thời kỳ dân số vàng và chuyển sang thời kỳ dân số già.

Việt Nam được đánh giá là 1 trong 10 quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Mặt khác, thu nhập GDP đầu người của Việt Nam năm 2020 (3.500 USD) thấp hơn so với Thái Lan (7.200 USD) và tụt hậu rất xa so với các nước phát triển. Trước xu hướng già hóa dân số nhanh và mức thu nhập bình quân đầu người thấp, Thứ trưởng Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội Lê Văn Thanh cho biết người Việt có nguy cơ rơi vào tình trạng “chưa giàu đã già”.

Cuối năm 2020, Prudential Việt Nam kết hợp với Kantar thực hiện khảo sát trực tuyến “Cuộc sống độc lập khi về già” trên 500 người từ 30 đến 45 tuổi sinh sống tại TP.HCM và Hà Nội. Kết quả cho thấy 85% người được khảo sát mong muốn có tuổi già độc lập, và 95% khẳng định tài chính cá nhân là quan tâm lớn nhất.

85% người được khảo sát mong muốn có tuổi già độc lập nhưng chỉ có 4 trên 10 người lên kế hoạch thực hiện

“Khảo sát mà Prudential thực hiện phản ánh bức tranh xã hội hiện tại. Mục tiêu của chúng tôi là hướng tới sự thay đổi nhận thức trong cộng đồng để bất kỳ ai cũng có thể bắt đầu chuẩn bị cho mình một tuổi già độc lập” – ông Phương Tiến Minh, CEO Prudential Việt Nam chia sẻ.

Làn sóng người trẻ đi làm tại các đô thị lớn khiến gần 30% người cao tuổi sống một mình ở các vùng nông thôn. Trong hội thảo “Dân số và phát triển” của Tổng cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình (Bộ Y tế) tổ chức cuối năm 2020 ông Nguyễn Xuân Trường, Vụ trưởng Vụ Cơ cấu và Chất lượng dân số, Tổng cục Dân số – Kế hoạch hóa gia đình, cho biết 70% người cao tuổi ở Việt Nam phải tự kiếm sống với sự hỗ trợ của con cháu. Đồng thời, đến năm 2021, chỉ khoảng 45% người lao động Việt Nam tham gia bảo hiểm xã hội.

Phó giáo sư Tiến sĩ (PGS. TS) Giang Thanh Long, Giảng viên cao cấp Đại học Kinh tế Quốc dân cho biết, khảo sát về người cao tuổi gần đây cho thấy, các khoản an sinh xã hội (như lương hưu, trợ giúp xã hội) chỉ chiếm chưa tới 20% nguồn thu nhập của người cao tuổi và còn gần một nửa người cao tuổi chưa được hưởng các khoản này. Đồng thời, nhiều người già sẽ phải phụ thuộc vào việc làm của chính họ hoặc sự hỗ trợ của con cái và những người xung quanh. Ông Long nói: “Nếu không có một dân số già có thu nhập tốt từ hưu trí, bảo hiểm cũng như có sức khỏe tốt và tham gia các hoạt động xã hội một cách năng động thì già hóa dân số sẽ tạo ra gánh nặng”.

Một lát cắt khác về cuộc sống người già nhìn từ góc độ y tế. Theo kết quả nghiên cứu của Viện Dân số, Sức khỏe và Phát triển Việt Nam thì 62,3% người cao tuổi Việt Nam mắc bệnh tăng huyết áp và chỉ 86,3% trong số đó tiếp cận các dịch vụ y tế. Dự báo tới năm 2049, số người cao tuổi có nhu cầu được chăm sóc sẽ gấp 2,5 lần hiện nay (tức là khoảng 10 triệu người). Như vậy, khi Việt Nam bước sang thời kỳ dân số già, số người già tăng cao cùng với tỉ lệ người già không có lương hưu/trợ cấp cũng tăng theo sẽ trở thành một thách thức lớn về an sinh xã hội.

PGS-TS Long cho biết nhiều quốc gia phát triển trên thế giới đã trải qua quá trình “già hóa thành công” thể hiện ở ba trụ cột: kinh tế, sức khỏe và xã hội. Riêng về kinh tế, người cao tuổi “già hóa thành công” là người có thể chủ động thu nhập ổn định từ nhiều nguồn như: lao động, hưu trí, bảo hiểm…

PGS-TS. Long cho rằng cùng với các lưới an sinh thu nhập như hưu trí, trợ giúp xã hội của nhà nước, rất cần khuyến khích các tổ chức bảo hiểm, ngân hàng… tham gia tích cực vào việc cung cấp các dịch vụ tài chính liên quan như bảo hiểm nhân thọ. Sự đa dạng đó sẽ tạo lưới an sinh xã hội cho người có thu nhập trung bình trở lên, trong khi đó, lưới trợ giúp xã hội mở rộng cũng tạo an sinh thu nhập và bảo vệ cho người có thu nhập thấp.

Ông Phương Tiến Minh, CEO Prudential, cho rằng mỗi cá nhân nên chọn một kế hoạch phù hợp càng sớm thì càng dễ đạt được tự do tài chính và độc lập khi về già

Ông Phương Tiến Minh, CEO Prudential, nhận định già hóa dân số là một thách thức, nếu các nhà quản lý phải giải quyết cân đối vấn đề vĩ mô về kinh tế và xã hội thì mỗi cá nhân có thể chủ động giải quyết bằng cách sắp xếp kế hoạch tài chính phù hợp, và chuẩn bị càng sớm thì càng dễ đạt được tự do tài chính và độc lập khi về già.

KHÁNH QUỲNH

TNO