Nửa cuối tháng 3, ngành du lịch Việt Nam nhộn nhịp thảo luận câu chuyện “hộ chiếu vắc xin” với kỳ vọng chớp cơ hội để hồi phục và bứt tốc sau hơn 1 năm vật vã trong đại dịch. Dịp lễ 30.4 – 1.5, rất nhiều công ty lữ hành ghi nhận kết quả kinh doanh khả quan, khách ồ ạt đặt dịch vụ, các điểm du lịch đông kín, cơ sở lưu trú từ 3 sao đến 5 – 6 sao đều thông báo “full” phòng. Doanh nghiệp (DN) hào hứng, hy vọng dịp lễ này sẽ là bàn đạp để khởi động thị trường tour – mùa cao điểm có ý nghĩa rất lớn, chiếm khoảng 70% doanh số kế hoạch năm của các DN. Thế nhưng một lần nữa, đợt dịch nguy hiểm nhất, “sức công phá” mạnh nhất từ trước tới nay lại bùng ngay trước thềm cao điểm, khiến mọi hoạt động du lịch, di chuyển tiếp tục đóng băng.

Trao đổi với Thanh Niên sáng qua (28.5), ngay sau khi TP.HCM ra thông báo khẩn đề nghị người dân không ra khỏi nhà nếu không có việc thật sự cần thiết, ông Từ Quý Thành, Giám đốc Công ty Lien Bang Travel, buồn rầu ví von: “Giờ hỏi người làm du lịch có khỏe không thì đúng là chẳng biết trả lời sao. Mười mấy tháng qua “vô nước biển” hằng ngày để cầm cự, nay nước biển chắc cũng phải pha loãng ra rồi, còn gì đâu mà nói chuyện sức khỏe. Giờ chỉ lai rai bán combo, tư vấn cho một số khách từ nước ngoài về Việt Nam có nhu cầu đặt vé máy bay, làm thủ tục, công văn, tìm khách sạn cách ly… để giảm lỗ. Vốn liếng lớn nhất là nguồn nhân lực cũng đã phải cắt dần từ 70% xuống 50%, bây giờ chỉ còn khoảng 20%, cố gắng cầm cự để giữ thương hiệu”.

Theo ông Thành, khi thị trường quốc tế, bao gồm cả khách inbound và outbound đóng cửa trong đợt dịch đầu tiên, ngành du lịch có lao đao nhưng cũng chỉ nghĩ sẽ kéo dài trong vài tháng. Thời điểm đó, các công ty du lịch chủ yếu cơ cấu, tu bổ lại bộ máy nội bộ, tập huấn cho nhân viên. Dần dần, cơ cấu lại hoạt động, chuyển hẳn sang tập trung cho thị trường nội địa. Liên tiếp các cuộc kích cầu quy mô quốc gia được triển khai, số liệu du khách tại các địa phương ghi nhận cũng có khả quan nhưng thực tế cơ hội cho các DN lữ hành lại không được như kỳ vọng. Có khoảng 80% khách du lịch nội địa là đi tự túc nên các công ty chỉ có thể bán dịch vụ lẻ, combo hoặc khai thác đối tượng khách MICE, khách đoàn company trip nhưng dịch bệnh kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng kinh tế, tài chính nên hoạt động team building của các DN cũng dần bị hủy hết. Chưa kể, mỗi lần dịch bệnh được kiểm soát, các DN lại hào hứng mua trước dịch vụ, sẵn sàng phục vụ mùa cao điểm lễ, tết, hè nhưng lần nào cũng vậy, dịch bệnh bùng phát ngay “trước giờ G”, khách ồ ạt hoàn, hủy khiến các công ty càng thêm điêu đứng. Đối với thị trường nội địa, càng làm càng lỗ.

Cố gắng thích nghi, cầm cự sống sót là việc tất cả DN đều phải làm. Tuy nhiên, đối với “kỳ ngủ đông” kéo dài chưa từng có này, đến các “ông lớn” cũng đang thật sự đuối sức.

Mới đây, Vietravel đã gây bất ngờ khi xin chuyển nhượng bớt vốn, tách khỏi Vietravel Airlines để thoát lỗ. Theo báo cáo của HĐQT Vietravel, trước những khó khăn do dịch bệnh, mảng kinh doanh lữ hành bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Từ năm 2020 đến nay, DN này đã phải đóng cửa hàng loạt chi nhánh để cắt giảm chi phí như chi nhánh tại Bạc Liêu, Sóc Trăng, Đồng Tháp, Vĩnh Long, Hải Dương, Long An. Doanh thu của Vietravel sụt giảm hơn 73% trong năm 2020, ghi nhận lỗ 90 tỉ đồng. Đến ngày 31.3, Vietravel ghi nhận lỗ lũy kế hơn 102,2 tỉ đồng, tăng 65,2 tỉ đồng so với đầu năm và đã vượt số vốn chủ sở hữu 102 tỉ đồng. Kết thúc năm 2020, doanh thu của Saigontourist cũng chỉ đạt 25%, giảm khoảng 3.900 tỉ đồng so với 2019.

Báo cáo mới nhất của Sở Du lịch TP.HCM cho biết hiện nay, có đến 90% DN lữ hành vừa và nhỏ, DN lữ hành chuyên kinh doanh thị trường inbound đã tạm ngưng hoạt động. Từ ngày 1.1.2020 – 3.3.2021, có tổng cộng 152 DN kinh doanh lữ hành rút giấy phép kinh doanh dịch vụ lữ hành (trong đó có 135 DN kinh doanh lữ hành quốc tế và 17 DN kinh doanh lữ hành nội địa). Một số DN lớn vốn tư nhân chỉ bố trí nhân sự trực tại công ty, DN vốn nhà nước cũng hoạt động cầm chừng, một số DN dựa trên nguồn vốn dự phòng còn lại để hoạt động.

Lượng khách du lịch giảm mạnh dẫn đến công suất phòng lưu trú giảm, giá phòng giảm, doanh thu không ổn định để duy trì, bù đắp chi phí vận hành, rất nhiều đơn vị đã cắt giảm nhân sự hoặc đóng cửa, tạm ngưng hoạt động. Qua rà soát, thống kê, trên địa bàn TP có hơn 50% cơ sở lưu trú hạng 3 sao/tương đương tạm ngưng hoạt động, các cơ sở lưu trú hạng 4 sao và 5 sao/tương đương hoạt động cầm chừng; doanh thu lưu trú giảm 70% so với năm 2019, doanh thu hoạt động ăn uống giảm 80%, doanh thu các hoạt động dịch vụ khác giảm 68%, lượng lao động giảm 35% so với 2019.

Đại diện Sở Du lịch thông tin thêm: Các đơn vị vận tải khách du lịch cũng không đứng ngoài “vòng xoáy chết chóc của dịch bệnh”. Trong thời gian cao điểm dịch bệnh, các đơn vị vận chuyển du lịch gần như ngưng hoạt động hoàn toàn. Từ tháng 5.2020 đến nay, các đơn vị vận chuyển du lịch bắt đầu mở cửa phục vụ nhu cầu của người dân nhưng không đủ lượng khách để duy trì hoạt động. Phụ thuộc vào lượng khách của các công ty lữ hành lớn, nên trước tình hình phức tạp của dịch bệnh, tình hình kinh doanh của các đơn vị vận chuyển giảm từ 60 – 80%. Hiện nay, nhằm duy trì hoạt động, các đơn vị vận tải khách du lịch buộc phải bán bớt phương tiện vận chuyển để trả nợ ngân hàng, chi phí bảo dưỡng, kiểm định, lương tài xế…; một số đơn vị chuyển đổi hình thức hoạt động vận chuyển công nhân cho các xí nghiệp, nhà máy, công ty, đối tượng đi cách ly duy trì hoạt động trong giai đoạn hiện nay.

Dự báo tình hình dịch bệnh trên thế giới và trong khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, Sở Du lịch TP.HCM nhận định sau đại dịch Covid-19, nền kinh tế thế giới sẽ rơi vào suy thoái, nhu cầu du lịch, vui chơi giải trí của khách du lịch quốc tế sẽ suy giảm, ảnh hưởng không nhỏ đến ngành du lịch của Việt Nam nói chung và TP.HCM nói riêng. Do đó, rất cần những giải pháp thiết thực nhằm nhanh chóng “cứu” DN, hồi phục lại thị trường du lịch.

Sở Du lịch đề xuất UBND TP xem xét, kiến nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Ngoại giao, Bộ Công an, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch cùng các bộ, ngành liên quan tham mưu áp dụng “hộ chiếu vắc xin”, tạo điều kiện đón khách quốc tế từ các nước đã kiểm soát tốt dịch bệnh, đồng thời đảm bảo an toàn phòng chống dịch. Đồng thời, chỉ đạo Bộ Văn hóa – Thể thao – Du lịch triển khai, đưa hoạt động của Quỹ Hỗ trợ phát triển du lịch quốc gia đi vào thực tế (hỗ trợ các tỉnh/thành trọng điểm về du lịch nâng cao chất lượng hoạt động truyền thông, xúc tiến du lịch, phát triển sản phẩm và đào tạo nhân lực du lịch). UBND TP cũng cần quan tâm xem xét hỗ trợ kinh phí từ nguồn ngân sách TP cho công tác đào tạo nguồn nhân lực du lịch trong năm 2021 với đối tượng là viên chức trung tâm xúc tiến du lịch, đội ngũ quản lý DN lữ hành, khách sạn, lực lượng hướng dẫn viên du lịch, phục vụ buồng… nhằm tái cấu trúc, nâng cao chất lượng đội ngũ lao động trong ngành du lịch TP, giữ chân lực lượng này trong điều kiện hoàn cảnh bị tác động bởi dịch Covid-19.

Ông Từ Quý Thành cho rằng thời gian qua, Chính phủ đã triển khai nhiều gói hỗ trợ nhưng chung chung cho tất cả ngành nghề và gần như không tác động gì tới ngành du lịch. Giảm thuế, giãn thuế, miễn thuế… nếu không có khách, không có nguồn thu thì những chính sách hỗ trợ này đều trở nên vô nghĩa. Ngành du lịch cần được cấp cứu bằng những bình ô xy thật, có tác động thiết thực hơn.