Các công nhân làm việc tại một dự án điện mặt trời ở Việt Nam – Ảnh: NGỌC HIỂN

Theo thông cáo báo chí của Ngân hàng Thế giới (WB) phát đi ngày 12-2, Việt Nam có thể tăng công suất điện mặt trời từ 4,5 GW hiện nay lên hàng chục GW trong mười năm tới, đồng thời tạo thêm hàng ngàn việc làm nếu áp dụng phương pháp tiếp cận mới trong đấu thầu để lựa chọn và triển khai các dự án điện mặt trời.

Phương pháp tiếp cận này được đưa ra trong báo cáo mới của WB có tiêu đề “Chiến lược và khung đấu thầu cạnh tranh dự án điện mặt trời ở Việt Nam”.

Báo cáo được đưa ra trong bối cảnh Việt Nam đang cân nhắc chuyển từ chính sách giá bán điện mặt trời ưu đãi cố định (FIT) sang đấu thầu cạnh tranh cho các dự án điện mặt trời để giảm chi phí sản xuất điện.

Trong những năm gần đây, giá FIT đã thành công trong việc thúc đẩy triển khai nhanh các dự án trong bối cảnh Việt Nam cũng trở thành quốc gia hàng đầu thế giới về sản xuất môđun năng lượng mặt trời.

Tuy nhiên, thành công này cũng làm phát sinh những vấn đề mới, trong đó có rủi ro “giảm phát” – hiện tượng các dự án điện mặt trời phải hoạt động dưới công suất phát điện lắp đặt do quá tải đường dây truyền tải.

Theo báo cáo này, có 2 phương án mới để triển khai dự án điện mặt trời ở Việt Nam là đấu thầu cạnh tranh công viên điện mặt trời và “đấu thầu cạnh tranh theo trạm biến áp”. Báo cáo cho rằng các phương pháp tiếp cận này sẽ giải quyết được vấn đề về giảm phát cũng như cải thiện chia sẻ rủi ro giữa nhà nước và các nhà đầu tư tư nhân.

Theo đó, đợt đấu thầu thí điểm cạnh tranh thí điểm đầu tiên với quy mô 500 MW theo trạm biến áp và 500 MW công viên điện mặt trời mặt đất dự kiến bắt đầu vào nửa cuối năm 2020 với hỗ trợ kỹ thuật và tài chính của Ngân hàng Thế giới.

Ngoài các cách tiếp cận mới về đấu thầu cạnh tranh, báo cáo cũng khuyến nghị cần đặt ra mục tiêu triển khai điện mặt trời hàng năm và trong trung hạn đồng thời sửa đổi khung pháp lý liên quan đến các quy định về lựa chọn cạnh tranh các đơn vị sản xuất điện độc lập.

Báo cáo ước tính tăng công suất điện mặt trời ở Việt Nam có thể tạo ra khoảng 25.000 việc làm mới mỗi năm trong lĩnh vực phát triển dự án, dịch vụ, vận hành và bảo trì cho tới năm 2030 và 20.000 việc làm khác trong lĩnh vực sản xuất nếu Việt Nam duy trì được thị phần hiện tại của mình trong thị trường thiết bị điện mặt trời toàn cầu.

Hiện nay, quy mô các nhà máy điện mặt trời hoàn thành đầu tư xây dựng và đưa vào vận hành thương mại là khoảng 4.500 MW nhờ cơ chế khuyến khích bằng giá FIT áp dụng trong 20 năm. Tuy vậy, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo nghiên cứu cơ chế đấu thầu các dự án điện mặt trời, loại bỏ cơ chế “xin – cho” và áp dụng thí điểm trong năm 2020.