Vì thế, tăng sản xuất, dự trữ trong nước để tự chủ nguồn cung là một trong những giải pháp cần tính sớm.

Trong nước chỉ chủ động được 30% nguồn cung

Theo Bộ Công thương, VN chỉ nhập 20% xăng dầu thành phẩm, còn 80% trong nước sản xuất. Tuy nhiên, trong 80% nguồn cung do 2 nhà máy lọc dầu Bình Sơn và Nghi Sơn sản xuất trong nước thì 50% trong đó vẫn phải nhập dầu thô (xăng dầu nguyên liệu) để lọc. Thế nên tính ra VN vẫn đang phải nhập trên dưới 70% xăng dầu nguyên liệu và xăng dầu thành phẩm, chỉ 30% là nguồn cung trong nước từ dầu thô đến xăng dầu thành phẩm.

Nguồn cung xăng dầu trong nước hiện tại vẫn còn thiếu cục bộ tại nhiều nơi  NGỌC DƯƠNG

Thông tin từ Tổng công ty Dầu VN (PV Oil), đến hết tháng 10, doanh nghiệp (DN) này đã thực hiện tổng nguồn đạt khoảng 3,3 triệu m3/tấn xăng dầu các loại. Ước tính cả năm 2022, PV Oil sẽ đạt khoảng gần 4 triệu m3/tấn, tăng so với bình quân các năm trước đây khoảng 800.000 m3/tấn nhằm thực hiện nhiệm vụ đảm bảo nguồn cung xăng dầu cho thị trường trong nước. Hiện PV Oil đang nỗ lực thực hiện pha chế xăng bổ sung thêm nguồn cung trong nước.

Tương tự, riêng quý cuối năm, Tập đoàn Xăng dầu VN (Petrolimex) được Bộ Công thương phân bổ nguồn là 2,145 triệu m3/tấn. Tuy nhiên, Petrolimex đã chủ động lập kế hoạch nhập mua cao hơn, dự kiến đạt gần 3 triệu m3/tấn, tương ứng khoảng 140% tổng nguồn do Bộ Công thương giao.

Trước diễn biến bất thường, nguồn cung khan hiếm và đứt gãy liên tục trong thời gian qua, cuối tháng 10, Bộ Công thương đã tăng hạn ngạch nhập khẩu xăng dầu cho các DN đầu mối trong quý 4 với tổng lượng xăng dầu được giao là 5,5 triệu m3/tấn, bình quân mỗi tháng hơn 1,833 triệu m3/tấn. Thế nhưng theo Bộ Tài chính, nhu cầu xăng dầu lên tới 19,2 triệu m3/tấn/năm. Trong đó, Nhà máy lọc hóa dầu Bình Sơn trong 9 tháng năm 2022 sản xuất 4,4 triệu m3/tấn, đạt 70% kế hoạch, còn Nhà máy lọc hóa dầu Nghi Sơn sản xuất 6,8 triệu m3/tấn, tức mới đạt 43%.

Về nhập khẩu, theo kế hoạch là 6,2 triệu m3/tấn, chiếm 32% nguồn cung và được phân bổ cho các đầu mối. Tuy nhiên, 9 tháng năm 2022 mới có 19/33 đầu mối nhập được 3,97 triệu m3/tấn, tức không đạt kế hoạch. Riêng quý 3 nhập khẩu giảm 40% với mặt hàng xăng, giảm 35% với dầu. Nhập khẩu giảm mạnh là một trong những lý do khiến nguồn cung trong nước đứt gãy, thiếu trầm trọng trong thời gian qua. Với tình hình như hiện nay, việc tăng nguồn cung theo kế hoạch tăng nhập khẩu sẽ là thách thức không nhỏ trong bối cảnh giá thế giới biến động.

DN chỉ tăng nhập nếu không lỗ ?

Trao đổi với Thanh Niên, ông Phan Thanh Quang, Phó tổng giám đốc Công ty CP thương mại đầu tư dầu khí Nam Sông Hậu (tỉnh Hậu Giang), nhận định các động thái cắt giảm sản lượng từ OPEC và Nga sẽ không tác động đến sản lượng nguồn cung xăng dầu ở khu vực Đông Nam Á nhưng sẽ khiến giá nhập khẩu xăng dầu tăng lên.

“Chúng tôi đang nỗ lực đàm phán với các đối tác nước ngoài để nhập khẩu xăng dầu theo sản lượng được Bộ Công thương giao. Dự báo giá nhập khẩu từ các đối tác ở thời điểm cuối năm sẽ tăng khoảng 3% so với hiện nay”, ông Quang nói và cho biết thêm chi phí đưa xăng dầu về nước nếu chậm được tính toán lại sẽ gây khó khăn nhiều cho DN tạo nguồn trong thời gian tới.

Ông Bùi Ngọc Bảo, Chủ tịch Hiệp hội Xăng dầu VN, cảnh báo nếu giá dầu thế giới trong những tháng cuối năm tiếp tục biến động tăng, các chi phí đưa xăng dầu về không được tính hợp lý sẽ kéo dài khó khăn và “vượt mức chịu đựng” của DN và thị trường. Muốn nguồn cung trong nước dồi dào, việc tạo điều kiện nhập khẩu xăng trong lúc giá thấp là cần thiết. Nhưng muốn DN đầu mối tăng nhập, theo ông Bảo, chính sách phải bảo đảm không lỗ. Nhập về tuy là hoạt động kinh doanh, nhưng cũng là nhiệm vụ chính trị để bảo đảm an ninh năng lượng. Nhập về lỗ, lỗ thì đi vay ngân hàng không được, lại không có tiền để nhập… Vòng luẩn quẩn này không giải quyết được thì bài toán tạo nguồn xăng dầu cho quý cuối năm là cực khó.

“Với tổng nguồn xăng dầu tối thiểu mà Bộ Công thương phân giao cho các DN trong quý 4, premium đang ở mức khoảng 10 USD, thì DN sẽ phải chịu lỗ khoảng hơn 1.000 đồng/lít xăng dầu, DN không thể thực hiện được. Chưa kể đến việc tiếp cận nguồn vốn khó khăn, các ngân hàng chỉ cho vay khi phương án nhập khẩu có lợi nhuận”, ông Bảo nhấn mạnh.

“Bộ Công thương đã chủ động giao sản lượng nhập khẩu tăng, nhưng cần phải ngồi lại với Bộ Tài chính, tính toán chi phí để DN yên tâm tạo nguồn. Trong thực tế, đầu mối không lỗ thì nguồn cung sẽ tăng và không có lý do gì hệ thống bán lẻ lại để lỗ cả. Về nguồn nhập khẩu, cần đa dạng nguồn, không thể bó hẹp trong thị trường ASEAN. Đa số DN đầu mối chọn thị trường nhập khẩu xăng dầu mà VN đã ký hiệp định để hưởng ưu đãi thuế, tuy nhiên giá cả tại các thị trường này không phải lúc nào cũng cạnh tranh. Cần có sự đa dạng thị trường để DN chủ động tìm nguồn giá tốt hơn. Muốn vậy, Hiệp hội đề nghị điều chỉnh giảm thuế nhập khẩu MFN (áp dụng quốc gia thực hiện tối huệ quốc trong quan hệ thương mại với VN) xuống 10% từ nay đến tháng 6.2023 nhằm đa dạng nguồn cung”, ông Bùi Ngọc Bảo đề xuất.

NGUYÊN NGA – PHAN HẬU

TNO