Xăng tăng giá, hoạt động vận chuyển hàng hóa gặp nhiều khó khăn – Ảnh: TỰ TRUNG

Kỳ điều hành ngày hôm nay 21-6, giá xăng dầu có nguy cơ sẽ tiếp tục tăng mạnh. Việc giảm thuế bảo vệ môi trường để kìm giá xăng dầu khi mà quỹ bình ổn giá không còn nhiều dư địa là cần thiết. Tuy nhiên, nếu chỉ giải quyết bài toán giá xăng dầu theo kiểu tình thế, nguy cơ tăng giá của nhiều mặt hàng sẽ là sức ép lớn, đe dọa đến mục tiêu kiểm soát lạm phát.

Cảnh báo này không phải là không có cơ sở khi tại cuộc họp về điều hành giá với một số mặt hàng thiết yếu mới đây, Phó thủ tướng Lê Minh Khái, trưởng Ban chỉ đạo điều hành giá, chủ trì đã nhận định nguy cơ lạm phát tăng cao là hiện hữu, trong đó sức ép của giá xăng dầu có thể tác động tới giá cả một số dịch vụ, hàng hóa khác.

Ông Khái cũng đã lưu ý rằng “đây là vấn đề rất quan trọng, cần hết sức thận trọng vì để lạm phát kỳ vọng tăng cao sẽ khó kiểm soát”.

Với chỉ số giá tiêu dùng (CPI) của 5 tháng đầu năm tăng 2,25%, cơ sở để kiểm soát CPI với mục tiêu 4% vẫn còn dư địa. Nhưng nguy cơ lớn hơn, đó là lạm phát kỳ vọng, khi mà giá xăng dầu tăng cao sẽ khiến các hàng hóa khác “té nước theo mưa”. Trong thực tế, ngay khi xăng tăng giá, giá cả các mặt hàng thực phẩm thiết yếu, từ bó rau đến con cá… đã “nhảy múa”, chưa kể đĩa cơm hay bát phở cũng có mặt bằng giá mới.

Nhìn lại 6 tháng qua, trước sức ép của giá dầu thô thế giới tăng cao, các công cụ được cơ quan điều hành sử dụng là quỹ bình ổn và thuế. Nhưng do không còn nhiều dư địa, quỹ bình ổn của một số doanh nghiệp chiếm thị phần lớn bị âm tới hàng nghìn tỉ đồng, cũng không đủ sức để kéo giảm đà tăng giá.

Đến nay đã có tổng cộng 15 phiên điều hành, nhưng chỉ có 3 lần giảm trong khi 12 lần tăng giá, có lúc dù giá tăng vẫn phải trích lập vào quỹ để có thêm nguồn cho quỹ.

Với công cụ thuế, ngoài thuế nhập khẩu đang đề xuất giảm từ 20% xuống 12%, được đánh giá là không có nhiều ý nghĩa, chỉ có thuế bảo vệ môi trường được nhà điều hành sử dụng như “thanh bảo kiếm”.

Nếu lần đề xuất giảm 50% mức thuế còn lại được thông qua, trong cơ cấu tính giá xăng dầu hoàn toàn không còn sắc thuế này. Điều ngạc nhiên là trong nhiều loại thuế, vốn chiếm tới 2/3 giá xăng dầu, nhà điều hành lại chỉ chọn giảm thuế bảo vệ môi trường mà không phải là một sắc thuế khác.

Mỗi lít xăng dầu được bán ra phải chịu 4 loại thuế gồm: thuế giá trị gia tăng (chiếm 10%), thuế nhập khẩu (10%), thuế tiêu thụ đặc biệt (10%) và thuế bảo vệ môi trường (được tính theo mức cố định). Ngoài ra là các khoản chi phí định mức, lợi nhuận định mức… cộng lại đã chiếm hơn nửa giá bán. Cụ thể, tỉ lệ thuế trong 1 lít xăng E5 RON92 là hơn 47%, cộng phí thì lên tới 64%!

Không phủ nhận việc giảm thuế bảo vệ môi trường đã giúp giá xăng dầu trong nước giảm nhiệt, tăng thấp hơn giá thế giới. Nhưng lần giảm đầu tiên cho thấy mức này vẫn “không thấm vào đâu” và chỉ mang tính thời điểm.

Trong khi giá xăng được dự báo sẽ còn tiếp tục tăng mạnh, mà với diễn biến khó lường như hiện nay, liệu việc chỉ sử dụng công cụ thuế để giải quyết vấn đề mang tính tình thế, có phải là giải pháp căn cơ?

Phải thừa nhận rằng cần phải lo cân đối thu ngân sách, đảm bảo mục tiêu của chính sách tài khóa, nhưng sức khỏe người dân, doanh nghiệp cũng rất quan trọng, là nền tảng để tạo ra nguồn thu bền vững.

Vì thế, ứng phó với việc tăng giá xăng dầu nếu chưa thể hiện được tinh thần giảm thuế để “khoan sức dân”, người dân, doanh nghiệp cũng như nhà quản lý có thể vẫn phải hụt hơi chạy theo giá xăng dầu trong thời gian tới.