Dơi là loài dễ mang mầm bệnh lây từ động vật sang người  AFP

Với sự lây lan của bệnh đậu mùa khỉ tại nhiều nơi trên thế giới, nối gót đại dịch Covid-19, nhiều người lo ngại về sự gia tăng bùng phát các bệnh lây truyền từ động vật sang người có thể dẫn đến một đại dịch tiếp theo.

Theo AFP, trong khi những bệnh lây từ động vật sang người đã xuất hiện từ nhiều thiên niên kỷ qua, chúng đang trở nên phổ biến hơn trong vài thập niên gần đây do tình trạng phá rừng, nuôi gia súc hàng loạt, biến đổi khí hậu và sự can thiệp của con người vào thế giới động vật.

Những bệnh khác lây truyền từ động vật sang người còn có HIV/AIDS, Ebola, Zika, SARS, MERS, cúm gia cầm và dịch hạch. Tổ chức Y tế thế giới cho biết vẫn đang điều tra nguồn gốc Covid-19, nhưng “chứng cứ mạnh mẽ nhất vẫn là quanh sự lây truyền từ động vật”.

Tiếp xúc động vật ngày càng nhiều

Với hơn 1.000 ca đậu mùa khỉ ghi nhận trên toàn cầu trong tháng qua, WHO cảnh báo về nguy cơ “thực thụ” bệnh dịch này sẽ lây lan lâu dài tại hàng chục nước.

Giám đốc chương trình y tế khẩn cấp của WHO Michael Ryan cảnh báo rằng “không chỉ có bệnh đậu mùa khỉ”, mà cách con người và động vật tương tác đã trở nên “mất ổn định”. “Những lần các bệnh dịch đó lây lan sang người đang gia tăng, trong khi khả năng chúng ta khiến bệnh lây lan rộng và di chuyển trong cộng đồng cũng gia tăng”, ông cảnh báo.

Đậu mùa khỉ không phải mới lây lan sang người trong thời gian gần đây. Ca nhiễm đầu tiên được ghi nhận tại CHDC Congo vào năm 1970 và từ đó chủ yếu lây nhiễm tại khu vực Trung và Tây Phi.

Theo chuyên gia dịch tễ Olivier Restif tại Đại học Cambridge (Anh), dù tên gọi là như thế nhưng đợt bùng phát đậu mùa khỉ mới nhất không liên quan gì loài khỉ.

Dù lần đầu tiên được phát hiện ở loài linh trưởng, sự lây truyền từ động vật sang người thường thấy nhất là từ loài gặm nhấm và các đợt bùng phát lây lan do tiếp xúc giữa con người với nhau, ông phân tích.

Chưa phải tồi tệ nhất?

Khoảng 60% các bệnh truyền nhiễm ở người được ghi nhận đến nay là lây từ động vật, cũng như 75% các bệnh truyền nhiễm mới nổi, theo Chương trình môi trường Liên Hiệp Quốc.

Ông Restif cho biết các mầm bệnh từ động vật và đợt bùng phát đã gia tăng trong vài thập niên qua do dân số gia tăng, quy mô gia súc tăng và việc lấn chiếm môi trường sống của động vật hoang dã.

“Động vật hoang dã đã thay đổi đáng kể hành vi của chúng nhằm phản ứng hoạt động của con người và di cư khỏi những môi trường sống đang bị thu hẹp của chúng. Động vật có hệ miễn dịch yếu tiếp xúc gần con người và động vật nuôi theo cách sẽ dẫn đến lây lan mầm bệnh hơn nữa”, ông lo ngại.

Chuyên gia Benjamin Roche về bệnh lây truyền từ động vật sang người tại Viện Nghiên cứu Phát triển (Pháp) cho rằng việc phá rừng có ảnh hưởng lớn.

“Phá rừng làm giảm đa dạng sinh học. Chúng ta đã mất những loài động vật kiểm soát virus một cách tự nhiên nên virus lây lan dễ hơn”, ông nhận định.

Điều tồi tệ hơn có thể xảy ra, với một nghiên cứu lớn mới đây cảnh báo rằng biến đổi khí hậu đang làm gia tăng nguy cơ xuất hiện đại dịch mới.

Trong khi động vật rời khỏi môi trường ấm áp tự nhiên, chúng sẽ tiếp xúc với những loài khác lần đầu tiên, và có nguy cơ lây lan khoảng 10.000 virus được cho là đang “âm thầm lan truyền” giữa các động vật hữu nhũ hoang dã, chủ yếu ở rừng nhiệt đới, theo nghiên cứu.

Chuyên gia Greg Albery tại Đại học Georgetown (Mỹ) và là đồng tác giả nghiên cứu cho rằng “mạng lưới vật chủ và mầm bệnh sắp thay đổi lớn”.

Ông kêu gọi giám sát động vật hoang dã và cả ở thành phố để xác định nếu có mầm bệnh lây từ loài này sang loài khác, và nếu vật chủ ở gần con người thì là điều rất đáng lo ngại.