Điều gì sẽ xảy ra nếu vừa nhiễm cúm, vừa mắc Covid-19?

Một số bệnh nhân Covid-19 được phát hiện mắc thêm nhiều bệnh khác CHỤP MÀN HÌNH THE ATLANTIC

Cuối tháng 2.2020, chỉ vài tuần sau khi đại dịch Covid-19 có cái tên chính thức, một người đàn ông bị ho và sốt đến trung tâm cấp cứu ProHealth ở Queens, New York. Lúc đó, thành phố New York vẫn chưa ghi nhận ca mắc Covid-19 nào, theo The Atlantic.

Một bác sĩ cấp cứu mang kính bảo vệ, khẩu trang và găng tay tiến vào lấy mẫu xét nghiệm người đàn ông này. Họ mong bệnh nhân nhiễm một căn bệnh khác và các triệu chứng này chỉ là một sự trùng hợp. Vài phút sau, các nhân viên y tế có được câu trả lời họ mong đợi. Người đàn ông này nhiễm vi rút cúm.

Tuy nhiên, ông Daniel Griffin, nhà nghiên cứu tại Đại học Columbia và là trưởng bộ phận bệnh truyền nhiễm tại ProHealth, vẫn rất cảnh giác. “Làm sao chúng ta biết bệnh nhân này không mắc Covid-19?”, ông Griffin nói và đề nghị xét nghiệm thêm. Đầu tháng 3, kết quả xét nghiệm đã xác nhận nghi ngờ của ông Griffin. Bệnh nhân trên cũng dương tính với SARS-CoV-2. Vợ ông và hai đứa con của họ cũng vậy. Cả gia đình này mắc Covid-19 và cúm cùng một lúc.

Cuối mùa hè 2020, nhiều chuyên gia cảnh báo về nguy cơ đại dịch kép với cúm và Covid-19. Họ lo sợ ngại sự kết hợp giữa Covid-19 và cúm sẽ áp đảo các hệ thống y tế và cả hệ miễn dịch của bệnh nhân. Song, đến năm 2021, chúng ta vẫn chưa biết làm thế nào và khả năng virus cúm cùng SARS-CoV-2 cùng lây nhiễm là bao nhiêu.

Nguy cơ đại dịch kép

Nghiên cứu thực hiện tại Trung Quốc vào tháng 1.2020 trên 99 bệnh nhân Covid-19 cho thấy không trường hợp nào mắc cả hai bệnh. Tuy nhiên, nghiên cứu tiến hành một tháng sau đó tại một bệnh viện Covid-19 cho thấy 1/8 số bệnh nhân nhiễm 2 bệnh cùng một lúc.

Dù vậy, thế giới không phải trải qua đại dịch kép vào mùa đông năm ngoái. The Atlantic nhận định việc đeo khẩu trang và giãn cách xã hội giúp số người mắc cúm ở Mỹ thấp hơn nhiều so với mùa cúm trước đó.

Tuy nhiên, với việc các biện pháp hạn chế được nới lỏng và số người tiêm phòng cúm giảm xuống, các cảnh báo về đại dịch kép đang xuất hiện trở lại. Những trường hợp như bệnh nhân trong đầu bài viết có thể phổ biến hơn.

Trên thực tế, nghiên cứu mới cho thấy rằng việc nhiễm nhiều bệnh cùng một lúc, không chỉ riêng Covid-19 và cúm mà còn nhiều tác nhân gây bệnh khác, thường gặp hơn nhiều so với chúng ta nghĩ. Các bác sĩ vẫn chưa biết nhiều về tác động của bệnh kép trong quá trình chăm sóc và điều trị, nhưng đây vẫn là những phát hiện quan trọng.

Trong một thập kỷ qua, các phương pháp chẩn đoán phân tử mới đã giúp việc xác định các ca bệnh kép dễ dàng hơn nhiều. Từ đó, các nhà khoa học đã đưa ra một số thống kê đáng kinh ngạc. Các nghiên cứu gần đây đã phát hiện 14-70% người nhập viện vì có triệu chứng giống cúm đã dương tính với nhiều hơn một loại virus.

Với người bệnh Covid-19, bội nhiễm thường mang đến kết cục tồi tệ. Những người mắc Covid-19 nghiêm trọng phải ở phòng chăm sóc đặc biệt (ICU) trong nhiều ngày và đôi khi vài tuần thường mắc thêm các bệnh khác – gọi là “bội nhiễm” khi ở trong bệnh viện. Các bệnh nhân Covid-19 có thể mắc bệnh mucormycosis, còn được gọi là nấm đen. Những người phải nằm trong ICU cũng dễ bị nhiễm trùng huyết và viêm phổi do máy thở.

Một số nhà nghiên cứu ước tính rằng một nửa số ca tử vong ở người mắc Covid-19 có thể là do nhiễm nhiều bệnh. Kết quả phân tích hơn 100 nghiên cứu từ mùa xuân năm ngoái cho thấy những người dương tính với cả SARS-CoV-2 và một mầm bệnh khác có tỷ lệ tử vong cao gấp 3 lần so với những người chỉ mắc Covid-19. Nguy cơ này không chỉ liên quan đến bội nhiễm xảy ra trong thời gian nằm viện mà còn với các mầm bệnh đã có trước khi bệnh nhân mắc Covid-19.

Các con số trên đến từ nghiên cứu ở những người mắc cùng lúc các bệnh cấp tính như Covid-19 và cúm. Bên cạnh đó, cơ thể chúng ta cũng mang một loạt bệnh mạn tính không bao giờ khỏi. Các mầm bệnh này bao gồm một loạt virus herpes như cytomegalovirus, hiện diện suốt đời trên-80% người trưởng thành ở Mỹ, và virus varicella-zoster, gây thủy đậu và zona.

Những bệnh mạn tính này được hệ thống miễn dịch kiểm soát và thường không liên quan đến việc mắc các bệnh khác sau đó. Tuy nhiên trong một số trường hợp, bệnh mạn tính có thể quay lại do một căn bệnh mới làm suy yếu khả năng miễn dịch. Một số nghiên cứu nhỏ trong đại dịch cho thấy việc mắc Covid-19 nghiêm trọng dẫn đến việc cytomegalovirus hoặc virus herpes simplex gia tăng nhanh chóng.

Mặt khác, bệnh mạn tính suốt đời có thể khiến bệnh nhân dễ bị nhiễm trùng cấp tính hơn. Những người nhiễm HIV có nhiều khả năng bị bệnh lao hơn. Do đó, bệnh lao là nguyên nhân tử vong hàng đầu ở những người nhiễm HIV.

Tác động của bệnh kép

Tuy vậy, mắc nhiều bệnh cùng một lúc không phải lúc nào cũng là tin xấu đối với bệnh nhân. Các nhà nghiên cho rằng trong một số tình huống, virus có thể bảo vệ bạn bằng cách kích hoạt phản ứng miễn dịch, tạo mồi để ngăn đợt nhiễm bệnh sau đó. Việc nhiễm một loại bệnh cũng có thể giúp các tế bào T nhận ra mầm bệnh sau đó nếu nó cùng loại với căn bệnh ban đầu. Đây là điều sẽ xảy ra với những người bị nhiễm cả virus sốt xuất huyết và virus Zika.

Sự kết hợp giữa virus corona và virus cúm cũng có thể mang lại một số lợi ích. Trong nghiên cứu được công bố năm 2018, một nhóm các nhà khoa học ở Moscow (Nga) và Idaho (Mỹ) đã cho chuột bạch nhiễm một loại virus cảm lạnh thông thường, rhinovirus hoặc virus corona ở chuột. Hai ngày sau, họ cho chuột nhiễm thêm virus cúm.

Kết quả cho thấy những con chuột nhiễm cả 2 loại bệnh sống lâu hơn và có ít triệu chứng hơn những con chuột chỉ nhiễm một bệnh. Nhóm nghiên cứu cho rằng rhinovirus hoặc virus corona đã gây ra phản ứng viêm “sớm nhưng có kiểm soát” trong phổi của chuột. Điều này đã giúp chúng đánh bại virus cúm. Do đó đối với những con chuột này, việc nhiễm cả 2 bệnh không phải là điều xấu.

Các kỹ thuật xét nghiệm mới đã phát hiện nhiều mầm bệnh trên một bệnh nhân. Ông Aubrey Cunnington, người đứng đầu khoa nhiễm nhi tại Đại học Hoàng gia London, cho biết khi lấy mẫu phết mũi, họng của bệnh nhi, các bác sĩ thường phát hiện nhiều mầm bệnh cùng một lúc. Các bệnh nhi này thậm chí có thể nhiễm cùng lúc rhinovirus, parainfluenza và virus hợp bào hô hấp.

Tuy nhiên, ý nghĩa của những phát hiện này vẫn chưa rõ ràng. “Chúng tôi biết rất ít về cách các virus này tương tác với nhau, với vi khuẩn và các mầm bệnh khác và ảnh hưởng đến bệnh nhân”, ông Cunnington cho biết và nói thêm rằng bệnh nhi mang nhiều hơn một mầm bệnh không nhất thiết sẽ ốm yếu hơn những đứa trẻ khác.

Điều này cũng có thể đúng với Covid-19 và bệnh khác. Một số nghiên cứu cho thấy nhiều bệnh nhân Covid-19 cũng mang vi khuẩn, nấm hoặc virus khác trong cơ thể tại thời điểm mắc Covid-19 nhưng không đáng lo ngại.

Một nghiên cứu tại Trung Quốc cho thấy khoảng 94% bệnh nhân Covid-19 dương tính một bệnh cấp tính hoặc mạn tính khác. Tỷ lệ này thậm chí còn cao hơn (96%) với những mắc Covid-19 nhẹ hoặc không có triệu chứng. Hệ thống miễn dịch của chúng ta có thể sản xuất đồng thời nhiều loại kháng thể khác nhau. Vì vậy, chúng ta có thể chống lại các mầm bệnh khác nhau cùng một lúc.

Bác sĩ Griffin gợi ý rằng vẫn nên xét nghiệm đa mầm bệnh cho những bệnh nhân nhập viện vì Covid-19 hoặc bất kỳ bệnh nghiêm trọng nào khác để điều chỉnh việc điều trị cho phù hợp với nhu cầu cơ bản. Nếu một bệnh nhân vừa nhiễm cúm, vừa mắc Covid-19, bác sĩ có thể kê thêm Tamiflu. Bác sĩ cũng có thể cho bệnh nhân Covid-19 dùng kháng sinh nếu họ cũng bị nhiễm trùng.