Ngày 23.6, chuyên trang Defense news đưa tin Malaysia vừa công bố gói thầu mua 18 chiến đấu cơ hạng nhẹ kiêm máy bay huấn luyện.

Quyết định trên của Malaysia diễn ra chỉ vài tuần sau khi nước này lên tiếng chỉ trích việc 16 máy bay quân sự của Trung Quốc suýt xâm phạm không phận Malaysia, sau khi bị phát hiện có hành vi đáng ngờ ở Biển Đông. Vụ việc xảy ra vào ngày 31.5, khiến Malaysia phải điều các tiêm kích để giám sát sau khi phát hiện các máy bay của Trung Quốc cách bờ biển bang Sarawak của Malaysia chỉ 60 hải lý.

Từ năm 2020 đến nay, trong lúc hầu hết các nước trong khu vực phải ứng phó đại dịch Covid-19, Trung Quốc vẫn bất chấp tăng cường hoạt động không quân ở Biển Đông.

Trong đó, Bắc Kinh nhiều lần điều động nhiều loại máy bay quân sự bao gồm chiến đấu cơ đa nhiệm như J-10 hay J-11, oanh tạc cơ chiến lược tầm xa H-6, máy bay trinh sát KJ-500, máy bay săn ngầm KQ-200… Cụ thể hơn, Trung Quốc đã điều động các oanh tạc cơ H-6 tập trận ở Biển Đông. Đây là dòng máy bay có thể mang theo các loại tên lửa đạn đạo và tên lửa hành trình dùng để tấn công cả mục tiêu trên mặt đất lẫn tàu chiến, thậm chí có thể mang theo tên lửa gắn đầu đạn hạt nhân.

Từ năm ngoái, máy bay trinh sát KJ-500 và máy bay săn ngầm KQ-200 cũng xuất hiện ở bãi đá Chữ Thập ở quần đảo Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam nhưng đang bị Trung Quốc chiếm đóng trái phép. Trả lời Thanh Niên, TS James Holmes (chuyên gia chiến lược hàng hải, Đại học Hải chiến Mỹ) nhận xét: “Việc triển khai máy bay trinh sát, cảnh báo sớm ở quần đảo Trường Sa là cách Trung Quốc muốn tăng cường kiểm soát mọi động tĩnh ở Biển Đông”. “Mọi động tĩnh” ở đây bao gồm cả trên không lẫn trên mặt biển và trong lòng biển. Xa hơn, theo giới chuyên gia quân sự, Bắc Kinh thể hiện ý đồ sẵn sàng thiết lập vùng nhận diện phòng không (ADIZ) ở Biển Đông.

Vào tháng 11.2020, Đài CGTN (Trung Quốc) đăng tải đoạn video có nội dung “khoe” rằng máy bay tiêm kích của nước này vừa bay liên tục 10 tiếng ở Biển Đông. Như vậy, Trung Quốc đang muốn tăng cường năng lực tấn công tầm xa ở Biển Đông.

Chính vì thế, kết hợp các diễn biến trên, có thể thấy Trung Quốc đang nuôi ý đồ xây dựng năng lực tác chiến tổng lực ở vùng biển này.

Không riêng gì Malaysia bổ sung máy bay chiến đấu, Indonesia cũng đang thúc đẩy bổ sung lực lượng máy bay chiến đấu thế hệ 4 trở lên. Các động thái này của một số thành viên của ASEAN được cho là nhằm đảm bảo năng lực phòng thủ trước các mối đe dọa do không quân Trung Quốc tiến hành.

Tuy nhiên, trả lời Thanh Niên ngày 24.6, TS Swee Lean Collin Koh (Chuyên gia quốc phòng thuộc Trường Nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam, Singapore) nhận định một số nước trong khu vực tiến hành mua vũ khí, nhưng chủ yếu đơn hàng còn nhỏ.

“Ngay cả các kế hoạch bổ sung vũ khí của Indonesia vẫn chưa thực sự hoàn thiện do khó khăn về tài chính. Đại dịch đã khiến việc mua lại vũ khí lớn trở nên khó khăn. Nhiều khả năng các nước trong khu vực sẽ chốt các đơn hàng vũ khí lớn trước khi các nền kinh tế phục hồi ổn định thời hậu Covid-19”, theo TS Collin Koh.