Trạm thu phí BOT trên cao tốc Pháp Vân – Cầu Giẽ – Ảnh: T.P

Kết quả giám sát việc thực hiện chính sách pháp luật về đầu tư và khai thác các công trình giao thông theo hình thực hợp đồng xây dựng – kinh doanh – chuyển giao (BOT) vừa được Ủy ban kinh tế Quốc hội gửi tới các đại biểu ghi nhận hầu hết các trạm thu phí BOT trên cả nước đã có chính sách miễn giảm phí cho người dân quanh trạm.

Nhưng đến nay vẫn có 8 trạm thu phí BOT có vị trí đặt trạm bất cập, gây khó cho dân. Đó là các trạm thu phí: Bỉm Sơn, Quốc lộ 1A (Thanh Hóa); Km77+922.5 trên tuyến Thái Nguyên – Chợ Mới; Km1747 đường Hồ Chí Minh qua tỉnh Đắk Lắk; La Sơn – Túy Loan; T2 Quốc lộ 91; Ninh Xuân Quốc lộ 26; đường tránh thị xã Cai Lậy; trên Quốc lộ 10 đoạn từ cầu La Uyên đến cầu Tân Đệ.

Để khắc phục bất cập tại 8 trạm thu BOT này, Bộ Giao thông vận tải kiến nghị Chính phủ bố trí nguồn vốn ngân sách trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 để hỗ trợ hoặc thanh toán các dự án BOT.

Ủy ban kinh tế Quốc hội cho rằng việc dùng ngân sách để hỗ trợ hoặc mua lại dự án BOT là không hợp lý. Nếu chỉ căn cứ vào sự phản đối quyết liệt của người dân quanh trạm thì chưa đủ cơ sở pháp lý và thực tiễn để xem xét, quyết định dùng ngân sách mua lại các dự án BOT.

Ngoài 8 dự án trên vẫn còn nhiều dự án BOT khác bất cập về vị trí đặt trạm nhưng người dân tại địa phương không còn phản đối sau khi chủ dự án BOT có chính sách miễn, giảm phí phù hợp.

Nếu nhà nước mua lại các dự án BOT sẽ tiềm ẩn nguy cơ thiếu minh bạch, dẫn đến hiệu ứng lan rộng tại các dự án khác, khiếu kiện, làm mất an ninh, trật tự, đồng thời gây áp lực cho ngân sách nhà nước và đi ngược với chủ trương của đảng, nhà nước về xã hội hóa cho đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, Ủy ban kinh tế Quốc hội nhấn mạnh.

Cả nước hiện có 107 trạm thu phí BOT do trung ương và địa phương quản lý, trong đó Tổng cục đường bộ Việt Nam đang quản lý 66 trạm.

Tổng cục đường bộ Việt Nam đã xây dựng hệ thống quản lý, giám sát, dữ liệu thu phí tại các trạm BOT nhưng đến nay hệ thống này mới giám sát được 6 trạm BOT, 101 trạm BOT còn lại chưa được quản lý, giám sát dữ liệu thu phí.

Về doanh thu của các trạm BOT, theo Ủy ban kinh tế Quốc hội, chỉ có một số dự án tăng trưởng doanh thu tốt như dự án BOT Pháp Vân – Cầu Giẽ, năm 2020 tăng 20% so với năm 2019; cao tốc Hà Nội – Hải Phòng, năm 2020 tăng 85% so với phương án tài chính.

Đa số các dự án BOT có doanh thu không đạt so với dự kiến tại hợp đồng BOT, nhà đầu tư BOT gặp khó khăn trong việc trả nợ ngân hàng, tiềm ẩn nguy cơ nợ xấu.

Trong năm 2018, có 27 dự án BOT có số thu thấp hơn số thu dự kiến, năm 2019 có 43 dự án BOT có số thu thấp hơn số thu dự kiến, năm 2020 có 42 dự án BOT có số thu thấp hơn dự kiến.