Cụ thể, luật Xây dựng sửa đổi mới được Quốc hội thông qua quy định, công trình xây dựng cấp 4, nhà ở riêng lẻ ở nông thôn có quy mô dưới 7 tầng và thuộc khu vực không có quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng khu chức năng hoặc quy hoạch chi tiết xây dựng điểm dân cư nông thôn đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; nhà ở riêng lẻ ở miền núi, hải đảo thuộc khu vực không có quy hoạch đô thị, quy hoạch xây dựng khu chức năng; trừ công trình, nhà ở riêng lẻ được xây dựng trong khu bảo tồn, khu di tích lịch sử – văn hóa, sẽ được miễn cấp phép xây dựng.

Tại H.Cần Giờ có 7 đơn vị hành chính nhưng chỉ TT.Cần Thạnh được coi là đô thị. Nếu chiếu theo luật, các xã còn lại được miễn giấy phép xây dựng. Mặc dù vậy, huyện vẫn yêu cầu khi khởi công xây dựng phải có giấy phép, hướng dẫn của Phòng Quản lý đô thị. Điều này cũng xảy ra tương tự tại các huyện Nhà Bè, Hóc Môn, Bình Chánh hay Củ Chi. Người dân phải có giấy phép mới được khởi công, nếu không tuân thủ sẽ bị xem là xây dựng không phép và sẽ bị xử lý.

Lãnh đạo UBND H.Hóc Môn giải thích địa phương vẫn bắt buộc cấp phép xây dựng đối với đất ở bởi dù là địa giới hành chính cấp huyện, nhưng H.Hóc Môn vẫn là một phần của đô thị đặc biệt TP.HCM nên không thể không cấp phép. Áp dụng như các tỉnh miền núi thì “loạn hết”.

Lãnh đạo UBND H.Nhà Bè cũng nói rằng mặc dù là huyện gắn với địa giới hành chính là cấp xã, nhưng quy chuẩn xây dựng Việt Nam yêu cầu ngoại thành đô thị vẫn phải quản lý như đô thị. Chính vì vậy, địa phương này đang áp dụng Quyết định 29, Quyết định 26 của TP để cấp phép xây dựng. Các công trình trước khi khởi công phải có giấy phép xây dựng trong đó quy định chiều cao, khoảng lùi. Những khu vực nào có quy hoạch 1/2.000 phải ban hành quy chế quản lý kiến trúc đô thị để quản lý, đối với các khu vực nông thôn sẽ cùng với Sở Quy hoạch – Kiến trúc ban hành quy hoạch chi tiết các điểm dân cư nông thôn. “Huyện chưa có khu vực nào được miễn cấp phép xây dựng. Bản chất TP.HCM là đô thị đặc biệt, quy hoạch phát triển là đô thị nên luật Xây dựng không phù hợp thực tế. Thực tế các chỉ tiêu của huyện đang phấn đấu để lên quận, nên hiện nay việc quản lý về cấp phép xây dựng cũng theo tiêu chí của một quận”, vị này cho hay.

Ông Nguyễn Văn Tài, Phó chủ tịch UBND H.Bình Chánh, phân tích TP.HCM là đô thị đặc biệt, định hướng là đô thị hết nên những đối tượng miễn cấp phép vẫn phải yêu cầu cấp phép để đảm bảo mật độ về độ cao, khoảng lùi. Nếu không quản lý sẽ dễ phát sinh các vấn đề về xây dựng sai phép, phá vỡ quy hoạch, dẫn đến tình trạng biến tướng thành nhà xưởng hay một giấy phép xây nhiều căn nhà rồi bán theo hình thức đồng sử dụng. “Như H.Bình Chánh có đặc thù là nông thôn nhưng tốc độ đô thị hóa rất cao nên áp dụng quy định này sẽ nảy sinh vướng mắc. Quan điểm của Bình Chánh vẫn phải xem xét phù hợp với mục đích sử dụng đất mới giải quyết cấp phép xây dựng”, ông Tài cho biết.

Quan điểm là vậy nhưng trong trường hợp người dân xây không phép thì Nghị định 139 về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai không quy định việc xử phạt. Đó chính là vướng mắc mà nhiều địa phương gặp phải hiện nay. Một số nơi áp dụng quy định tại Nghị định 102 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực đất đai để xử lý, trong đó hành vi được áp dụng xử phạt là tự ý chuyển mục đích sử dụng đất và yêu cầu khắc phục hiện trạng ban đầu.

Theo ông Tống Đức Tiến, Trưởng phòng Cấp phép xây dựng (Sở Xây dựng TP.HCM), quy định này các tỉnh thành khác không vướng, nhưng TP.HCM đang lấn cấn vấn đề này vì hiện có tình trạng hiện hữu là đất ở nông thôn nhưng quy hoạch xây dựng lại phủ lên là khu vực quy hoạch đô thị. Do đó phải xác định được ranh giới giữa đô thị và nông thôn, nếu không sẽ rất khó quản lý.