Một tiết học sinh động và tràn đầy tiếng cười ở lớp 5 Trường tiểu học Điện Biên (quận 10, TP.HCM) khi giáo viên thực hiện phương pháp dạy học cá thể – Ảnh: H.HG.

Vẽ chân dung “lớp học hạnh phúc” là một cách nói hình tượng cho việc đi tìm giải pháp để giúp các thầy, cô giáo vượt lên áp lực, khó khăn. 

Sự thay đổi tích cực trong hành động của các thầy, cô giáo là cách để họ có thể tạo dựng lên những lớp học mà ở đó học sinh tìm thấy sự an toàn, ấm áp yêu thương.

Áp lực bủa vây

“Tôi nói thật, tiết học đầu giờ bước vào lớp có đến 50% học sinh nằm rạp ngủ vì giờ học bắt đầu quá sớm. Sự miễn cưỡng, đối phó của học sinh thể hiện rõ. 

Biết là dạy cũng không vào đầu học sinh nhưng không thể ngừng lại để tìm một cách nào đó thay đổi vì giờ học quy định cứng, kéo theo là những công việc khác, những mục tiêu giáo viên phải đạt, những việc phải đáp ứng cho đủ yêu cầu khi có kiểm tra chuyên môn… 

Trong bối cảnh đó, thầy cô cũng không thể hạnh phúc thì làm sao có thể giúp học sinh hạnh phúc được” – một giáo viên THPT ở Hà Nội đã chia sẻ trong câu chuyện “làm gì để có một lớp học hạnh phúc”.

Nhận xét của cô giáo này chỉ nói lên một phần mâu thuẫn giữa yêu cầu giáo dục học sinh và mục tiêu “làm gì để học sinh hạnh phúc”. Bởi gây áp lực, mắng mỏ, dọa dẫm, phạt bằng các hình thức khác nhau – điều đang được một bộ phận giáo viên áp dụng để rèn nề nếp, ý thức học tập của học sinh – lại rất có thể khiến giáo viên bị lên án, kỷ luật nếu nảy sinh khiếu kiện. Và thực tế sự “dọa nạt” cũng chỉ khiến học sinh chịu áp lực, không thể có sự hứng khởi, không thể hạnh phúc khi bước chân vào lớp.

Cô Nguyễn Thị Thu Anh – hiệu trưởng Trường THCS & THPT Nguyễn Tất Thành, Hà Nội – nhận định có nhiều áp lực tác động lên giáo viên hiện nay, góp phần dẫn tới tình trạng giáo viên vi phạm đạo đức nhà giáo như việc thanh tra, kiểm tra, đánh giá, sát hạch trong hệ thống giáo dục đè nặng lên các nhà trường với những chỉ tiêu về học sinh giỏi, hạnh kiểm tốt, tỉ lệ lên lớp, đậu tốt nghiệp 100%… chủ yếu được đánh giá qua điểm số. Ngoài ra là đòi hỏi của phụ huynh về chất lượng giáo dục cũng chủ yếu qua điểm số.

Nhưng theo cô Thu Anh, áp lực lớn hơn và trực tiếp tác động đến giáo viên lại chính là học sinh trong các tình huống khác nhau. Cụ thể là hành vi, thái độ không chuẩn mực của một số học sinh khiến giáo viên bị ức chế. 

Trong khi công việc của giáo viên hiện nay rất nặng nề, năng lực giải quyết khủng hoảng của giáo viên không tốt, không được chia sẻ, hỗ trợ từ lãnh đạo, đồng nghiệp dẫn đến những ứng xử tiêu cực.

Dạy dỗ, dọa dẫm hay phải làm gì?

Trên một diễn đàn giáo viên, công thức 4D được một thầy giáo chia sẻ gồm “Dạy – Dỗ – Dụ – Dọa” và cho rằng đó là cách an toàn, vừa đạt được mục đích giáo dục vừa không phạm vào việc “bạo hành”. Nhưng có nhiều ý kiến cho rằng “dọa” cũng là bạo hành tinh thần. 

“Nghề giáo quá nhiều rủi ro vì bất cứ lúc nào cũng có thể bị kiện. Một giám đốc tát nhân viên nhưng cũng không bị lên án gay gắt bằng một giáo viên có hành vi đánh học sinh. Cho dù đây đều là hành động sai trái, vi phạm nhân quyền. Chung quy chỉ vì nghề giáo là “nghề cao quý” thì phải bị ứng xử khắc nghiệt” – một giáo viên trên diễn đàn này chia sẻ cay đắng.

Cô Nguyễn Kim Anh – giáo viên Trường THPT Phan Huy Chú, Hà Nội – cho rằng ngôi trường/lớp học hạnh phúc là làm cho học sinh thấy hạnh phúc khi học tập và bên nhau. Một trong những điều hạnh phúc nhất của đời người là được sống trong sự công bằng. Hạnh phúc của môi trường giáo dục cũng vậy, cần có sự công bằng. 

Hạnh phúc là mỗi cá nhân hoàn thành trách nhiệm học tập và rèn luyện của mình. Có thể có những điểm chưa đạt yêu cầu thì được ở trong hạnh phúc bằng sự nâng đỡ, khích lệ. Hạnh phúc của những người sống có trách nhiệm chứ không phải hạnh phúc của người lười nhác, buông xuôi.

Một trong những giải pháp không quyết liệt nhưng lại có sức lan tỏa được thực hiện ở một số trường phổ thông tại Hà Nội là việc giáo dục giá trị sống bằng rất nhiều hình thức sáng tạo. 

“Những chủ đề nhân văn sẽ giúp hình thành ở học sinh sự chia sẻ, yêu thương, biết ơn… Và khi hướng dẫn học sinh trong các hoạt động giáo dục lòng nhân ái, giáo viên cũng phải điều chỉnh thái độ, việc làm theo những giá trị mà họ đang đồng hành” – cô Thu Anh trao đổi.