Bác sĩ ơi: Nhiễm ấu trùng sán dây lợn, có bị liệt nửa người, mù mắt?

Vừa qua có ổ bệnh sán dây lợn được phát hiện với nhiều người mắc. Thịt lợn là thực phẩm hằng ngày của gia đình nên tôi rất lo lắng. Xin bác sĩ cho biết, bệnh sán dây lợn có dễ bị nhiễm không?

Mẫu sán dây lợn tại Phòng khám bệnh Chuyên khoa Ký sinh trùng, Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng TP. HCM ẢNH: VIỆN SỐT RÉT – KÝ SINH TRÙNG – CÔN TRÙNG TP. HCM CUNG CẤP

Các triệu chứng và cách phòng bệnh này thế nào? (Ngô Thanh Liêm, 45 tuổi, ngụ Hà Nam)

Phó giáo sư – tiến sĩ Lê Thành Đồng, Viện trưởng Viện Sốt rét – Ký sinh trùng – Côn trùng (TP.HCM), cho biết: Bệnh sán dây, ấu trùng sán dây lợn hay còn gọi là bệnh sán dải, sán dải heo phân bố ở nhiều nơi trên thế giới. Việc mắc bệnh liên quan đến tập quán ăn uống, ăn thịt lợn chưa nấu chín.

Ở Việt Nam, bệnh xuất hiện ở tất cả các vùng miền, các tỉnh thành. Theo số liệu được báo cáo qua các nghiên cứu, qua các cơ sở điều trị, đến nay có ít nhất 55 tỉnh, thành có ca bệnh sán dây, ấu trùng sán lợn.

Bệnh ấu trùng sán lợn bị nhiễm nếu người ăn phải trứng sán dây lợn nhiễm trong thức ăn.

Sau khi ăn hay nuốt phải trứng sán, trứng vào dạ dày, nở ra ấu trùng, đến ruột non, ấu trùng xuyên qua thành ống tiêu hóa vào máu và di chuyển đến ký sinh tại các cơ vân, não, mắt,… Trường hợp này là nhiễm từ môi trường bên ngoài cơ thể thì có thể thấy ít ấu trùng ở các mô.

Trong trường hợp người bệnh có con sán trưởng thành trong ruột thì khi đốt sán già rụng, có thể đốt sán bị trào ngược lên dạ dày do phản ứng của nhu động ruột. Như vậy sẽ tương tự như ăn phải đốt sán mới. Do đó số lượng ấu trùng sẽ rất lớn.

Ấu trùng sán theo máu đến các cơ, mắt hay não của người và sẽ hoá nang.

Tuỳ thuộc vào vị trí ký sinh của nang sán mà có những biểu hiện khác nhau. Nếu nang sán nằm trong cơ sẽ thấy có những u nhỏ, chắc, kích thước khoảng 1 – 2 cm hoặc bằng hạt đỗ, hạt lạc, di động dễ, không ngứa, không đau, nằm ở vị trí cơ vân, không ở trên đường đi của hạch bạch huyết.

Nếu nang sán nằm trong não, người bệnh có thể bị động kinh, liệt tay, chân hay liệt nửa người, nói ngọng, rối loạn trí nhớ hoặc đau đầu dữ dội; nếu nang sán nằm trong mắt có thể tăng nhãn áp, giảm thị lực hoặc mù.

Bị mắc bệnh sán trưởng thành ở ruột nếu ăn phải thịt lợn sống hay chưa chín có chứa các nang sán (lợn gạo). Khi đến dạ dày ấu trùng sán sẽ thoát nang và bám dính vào ruột non rồi phát triển thành sán dây trưởng thành.

Sán dây trưởng thành phát triển dần bằng cách nẩy chồi, sinh đốt mới từ cổ, tạo ra hàng ngàn đốt sán mới. Mỗi đốt có khoảng 50.000 trứng, kéo dài chiều dài của sán trưởng thành lên tới 2 – 12 mét. Chúng ký sinh trong ruột non nhiều năm.

Bệnh sán dây trưởng thành thường không biểu hiện triệu chứng rõ rêt, chủ yếu gây triệu chứng đau bụng, rối loạn tiêu hoá nhẹ.

Triệu chứng chủ yếu là người bị bệnh thường xuyên có những cảm giác khó chịu, bứt rứt, có những đốt sán tự rụng theo phân ra ngoài. Đốt sán là những đoạn nhỏ, dẹt, trắng ngà như xơ mít, đầu sán phẳng, một số trường hợp phát hiện thấy có trứng sán trong phân.

Để điều trị bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn phải chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời ngay khi phát hiện có đốt sán để tránh bị bệnh ấu trùng sán lợn. Việc điều trị bệnh ấu trùng sán dây lợn phải thực hiện ở cơ sở y tế với trang bị phương tiện cấp cứu và phải được theo dõi. Thuốc điều trị bệnh và ấu trùng bệnh sán dây lợn là praziquantel, niclosamide và albendazole.

Để phòng bệnh sán dây và ấu trùng sán dây lợn, người dân không ăn các thực phẩm sống như thịt lợn, nem chua, thịt lợn tái (nguy cơ nhiễm sán dây trưởng thành), rau sống (nguy cơ bệnh ấu trùng sán lợn). Quản lý phân tươi, nhất là ở những vùng có người nhiễm sán dây lợn trưởng thành trong ruột. Quản lý chặt chẽ tiêu chuẩn vệ sinh các lò mổ. Sử dụng hố xí hợp vệ sinh, không nuôi lợn thả rông.

NGUYÊN MI