Trên thực tế, tiền tuất được chi trả khi người đóng bảo hiểm xã hội qua đời, nó sẽ được chi trả theo hình thức một lần khi trong số thân nhân người quá cố không có trẻ dưới 18 tuổi đang đi học hoặc cha mẹ, vợ/chồng phải nuôi dưỡng.

Qua xác minh chỉ riêng tại một huyện của tỉnh Nghệ An đã có 19 trường hợp khai man hồ sơ để được giải quyết chế độ “tuất một lần” sai quy định, tổng số tiền bị chiếm hưởng lên tới 1,6 tỉ đồng. Nếu suy rộng ra toàn quốc, tiền chi sai quy định từ Quỹ bảo hiểm xã hội có thể lên đến nhiều chục tỉ đồng.

Và cùng với số tiền bị thất thoát, hàng trăm hàng ngàn gia đình phải bấm bụng khai cha mẹ đã chết khi họ còn sống, khai con cái đã lớn khi các cháu còn trong tuổi đi học, khai không có con vì phải giả cho làm con nuôi… Sự đau xót vì thế sẽ lớn hơn nhiều bởi đó là sự mất mát về đạo lý, sự tổn thương về tâm linh, khi người Việt vốn rất kiêng kỵ khi nói đến sự qua đời của người thân đang sống, nay đã buộc phải khai gian vì lợi ích kinh tế.

Dự kiến năm 2014, tổng thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế lên đến trên 218.000 tỉ đồng. Là cơ quan hoạt động theo hình thức đặc biệt, phục vụ an sinh xã hội, Nhà nước đã có những chính sách riêng đãi ngộ cho cán bộ ngành bảo hiểm với mức lương cao hơn hẳn so với cán bộ các cơ quan quản lý nhà nước thông thường. Lẽ dĩ nhiên ở vị trí một cơ quan giữ nhiệm vụ thu – chi cả trăm ngàn tỉ đồng mỗi năm, Bảo hiểm xã hội phải có hệ thống công nghệ thông tin đủ mạnh để nhanh chóng phát hiện những sai sót, nhầm lẫn ảnh hưởng đến nguồn quỹ vốn được cả triệu người dân và người lao động tin tưởng, đóng góp để mong có cuộc sống ổn định khi về già.

Nhưng thực tế lại không hẳn như vậy, khi chính sách bảo hiểm xã hội hiện vẫn đang có rất nhiều kẽ hở dễ lách, ảnh hưởng đến Quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế. Ngoài kẽ hở trong chính sách chi trả tiền tuất một lần hay trợ cấp hằng tháng thì từ năm 2011 đến nay, cả triệu người còn bị cấp trùng thẻ bảo hiểm y tế mà nếu không có Kiểm toán Nhà nước phát hiện thì có nguy cơ thất thoát cho ngân sách đến 500 tỉ đồng.

Gần đây, có nhiều ý kiến lo ngại tuổi thọ người Việt tăng cao, nếu không có điều chỉnh sẽ có nguy cơ vỡ quỹ bảo hiểm vì thời gian hưởng lương hưu quá dài! Nhưng một cơ quan đặc biệt, có nhiều ưu đãi trong khi hệ thống kiểm soát kém tới mức không phát hiện cả triệu thẻ nhầm thì những nhầm lẫn ở phạm vi cá nhân làm sao tìm ra? Quỹ thất thoát là ở đó, chứ không phải ở niềm vui người Việt đã sống thọ hơn để hưởng lương.

LAN ANH