Phải học làm chủ bản thân

Có ý kiến nhấn mạnh nguyên nhân thuộc về phía gia đình vì giáo dục sai từ gốc; có ý kiến lại cho rằng nhà trường thiên về trang bị kiến thức hơn là đạo đức, văn hóa; cũng có ý kiến quy về hệ thống pháp luật còn lỏng lẻo, các biện pháp chưa đủ sức răn đe…

Các nguyên nhân nói trên đều đúng, là cơ bản. Tôi muốn bổ sung một nguyên nhân khác ảnh hưởng trực tiếp đến hành vi và thái độ cực đoan của con người, đó chính là thiếu kỹ năng làm chủ bản thân. Phân tích từ những vụ việc gây hậu quả nghiêm trọng xuất phát từ va quẹt nhẹ với nhau vừa qua, có thể thấy những người trong cuộc chưa có được những kỹ năng này. Và không chỉ họ, nhiều người hiện nay còn thiếu hẳn kỹ năng làm chủ bản thân

Kỹ năng làm chủ bản thân có thể được xác định trên ba khía cạnh (nhận thức, thái độ và hành vi) và được biểu hiện trên năm dấu hiệu chủ yếu là: 1- Tự đánh giá vấn đề thận trọng. 2- Biết kiềm chế cảm xúc, giữ vững tâm trạng, thông cảm và chia sẻ. 3- Biết lắng nghe người khác. 4- Biết điều khiển hành vi phù hợp. 5- Biết chấp nhận.

Thử phân tích: Nếu xảy ra va quẹt nhẹ mà cả hai bên đều biết tự đánh giá vấn đề, phân tích thấu tình đạt lý thì không thể dẫn đến cuộc cãi vã, to tiếng. Bên cạnh đó, nếu mọi người biết kiềm chế tức giận, giữ vững được trạng thái cảm xúc và biết lắng nghe người khác thì chắc chắn sẽ thông cảm, chia sẻ với nhau sự cố xảy ra và không đẩy vấn đề đi xa hơn.

Tuy nhiên, trong thực tế một số người thường ít khi chịu lắng nghe người khác, khi va chạm chưa biết đúng sai ra sao nhưng thường tìm mọi cách để bảo vệ ý kiến của mình, không thiện chí để người khác bày tỏ quan điểm, thậm chí còn có chuyện chuyển từ sai thành đúng chỉ vì muốn bảo vệ mình. Một số người còn ỷ thế mạnh ăn hiếp kẻ yếu hơn. Ngoài ra, hiếm khi chúng ta gặp được những người mặc dù mình đúng nhưng chấp nhận thua thiệt. Điều này thể hiện tính cá nhân, ích kỷ trong chúng ta còn quá lớn, cái tôi cá nhân chưa vươn ra được ngoài xã hội, lòng nhân của con người còn bị bó hẹp…

Nếu trong cuộc sống chúng ta có đầy đủ sự bình tĩnh và một chút nhường nhịn khi xảy ra va chạm với người khác, chắc chắn mọi việc sẽ được giải quyết trong êm thắm. Ông bà xưa có câu “Một điều nhịn, chín điều lành”. Tất nhiên, để có được kỹ năng làm chủ bản thân thật sự là cả một quá trình rèn luyện lâu dài và bền bỉ, phải thoát khỏi tư tưởng bảo thủ, gia trưởng, coi thường người khác, đồng thời phải vượt qua được cái tôi cá nhân bé nhỏ. Kỹ năng này cũng là kết quả của sự trải nghiệm cuộc sống từ gia đình, nhà trường đến xã hội, trong đó mỗi con người phải luôn hướng đến việc học cách tự làm chủ bản thân mình. Chỉ có sự hiểu biết, chân thành, độ lượng, bao dung mới lấp đầy khoảng trống của sự hiếu thắng, ích kỷ, vô tâm, tàn nhẫn của con người.

NGUYỄN VĂN CÔNG