Nhà xuất bản ‘sống’ nhờ… liên kết

Không ít cuốn sách nhảm nhí, sai sót, cẩu thả đã “lọt” ra ngoài thị trường dưới cái tên của những nhà xuất bản uy tín.

Thử nhìn lại hành trình xuất bản cuốn sách Bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014 để hiểu làm thế nào cuốn sách với hình bìa diễn viên hài cởi trần mặc quần nhỏ lại được in và trôi nổi ngoài thị trường. Nhà sách Lao Động là đơn vị thực hiện cuốn sách, như thông tin ông Nguyễn Hoàng Cầm, Giám đốc Nhà xuất bản (NXB) Lao động – Xã hội cho biết: “Nhà sách làm, NXB chỉ duyệt và cấp phép”. Theo quy trình, nhà sách thực hiện bản thảo sẽ nộp cho NXB, bản thảo được biên tập viên NXB biên tập, tiếp đó được trình lên để duyệt và cấp phép in, sách in được nộp lưu chiểu và nhận giấy phép phát hành. Cuốn sách Bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014 đã được duyệt cấp phép in. Nhưng trong khâu in sách, theo ông Cầm, NXB đã mắc “lỗi chủ quan” là không kiểm tra bản can để đi in và tiếp đó là sách đã in ra. Sách được in vào khoảng tháng 3, tháng 4, đến tháng 7, NXB mới phát hiện sai sót và cho thu hồi. Nhưng chỉ trong vài tháng, nhà sách đã kịp đưa cuốn sách với bìa in hình ảnh phản cảm ra ngoài thị trường.

Nhìn vào các sách bị thu hồi, đình bản (mà chủ yếu rơi vào sách liên kết) thấy không ít NXB mắc “lỗi chủ quan” như vậy. Cũng giống như cuốn sách Bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014 của NXB Lao động – Xã hội, các cuốn sách của các NXB khác bị thu hồi đều được in không đúng với bản duyệt và chưa có giấy phép phát hành. Nhưng có điều các NXB đã không hề hay biết để chủ động thu hồi các cuốn từ điển mắc lỗi ngô nghê cho đến khi báo chí lên tiếng. Ví như việc NXB Thời đại cũng sẽ không phát hiện những sai lệch trong cuốn Văn hóa tộc người VN, liên kết giữa NXB và Tạp chí Văn hóa nghệ thuật và nhà sách Thăng Long nếu dư luận không phản ứng.

80 – 90% số đầu sách là sách liên kết

Hiện nay có tới 80 – 90% số đầu sách mỗi năm là sách liên kết. Các đơn vị liên kết là các nhà sách, công ty sách tư nhân thực hiện mọi khâu trong xuất bản, từ mua tác quyền cho đến in ấn, phát hành. Chính vì khâu kiểm duyệt có cũng như không của NXB đã dẫn đến việc “lọt” những ấn phẩm rác ra ngoài. Có thể nhìn vào thống kê của Cục Xuất bản, In và Phát hành, chỉ trong 6 tháng đầu năm, cơ quan quản lý đã xử lý 49 xuất bản phẩm vi phạm về nội dung của 25 NXB, 88 xuất bản phẩm có nội dung sai lệch, vi phạm bản quyền… Đáng nói, những cuốn sách này chủ yếu là sách liên kết.

Mỗi năm có khoảng hơn 20.000 đầu sách được xuất bản, trong khi có khoảng hơn 60 NXB trên cả nước. Trung bình mỗi năm, một NXB phải “gánh” khoảng trên 300 đầu sách, trong khi mỗi NXB chỉ có khoảng 20 biên tập viên. “Ở một số NXB thiếu trách nhiệm, có khi biên tập viên chỉ đọc vài ba trang sách để tiền kiểm”, một biên tập viên xuất bản nói. Thế nên, không phải vô cớ vị đại diện Cục Xuất bản, In và Phát hành đã nhìn nhận về vụ việc sách Bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014: “Đây không chỉ đơn thuần là lỗi kỹ thuật in ấn mà nó thể hiện sự cẩu thả, yếu kém của công tác biên tập”.

Bên cạnh chất lượng biên tập viên, nguyên nhân dẫn đến việc “lọt” những ấn phẩm rác là do có những NXB chỉ đơn thuần là nơi “bán” giấy phép. “Đa phần các NXB hiện nay chỉ sống dựa vào sách liên kết, nên nhiều NXB cố gắng giảm bớt, đơn giản các khâu kiểm duyệt như một cách thu hút càng nhiều đôi liên kết càng tốt. Bởi chỉ có như vậy, NXB mới có doanh thu để nuôi mình” – một biên tập viên xuất bản cho biết. Trước việc “sống nhờ” của các NXB hiện nay, một vị lãnh đạo của Cục Xuất bản, In và Phát hành đã phải thừa nhận: “Có những NXB một năm không tự làm nổi một xuất bản phẩm”. Chỉ coi là nơi “bán giấy phép”, NXB không quan tâm nội dung hay sách có vi phạm pháp luật không. Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Tổng giám đốc Thái Hà Books từng cho biết: “Hàng chục NXB đang bán giấy phép cho đối tác liên kết xuất bản những tác phẩm không có bản quyền”.

Ngọc An