Đề xuất phương án cụ thể để bảo tồn thương xá Tax

Ngày 12.12, Văn phòng UBND TP.HCM cho biết Sở Quy hoạch-Kiến trúc đã có văn bản gửi UBND thành phố xem xét chấp thuận các nội dung về hạng mục, giải pháp bảo tồn Thương xá Tax để nhà đầu tư đưa vào nghiên cứu ngay trong quá trình lập phương án thiết kế đề xuất phương án bảo tồn thương xá Tax.

Tòa nhà Tax - Ảnh: Trung Hiếu

Theo đó, cụ thể đề xuất như sau:

Về các hạng mục cần bảo tồn: Phần bên trong công trình có không gian sảnh chính (không gian thông tầng, ít nhất 2 tầng), cầu thang chính đi từ tầng trệt lên lầu 1, các phần trang trí lót gạch Mosaic trong không gian sảnh và cầu thang, các chi tiết trang trí, tay vịn, lan can có từ thời kỳ đầu.

Phần bên ngoài bảo tồn mái đua che nắng dọc vỉa hè; các đường nét, nhịp điệu của kiến trúc khối bệ thời kỳ đầu trên mặt đứng khối bệ (nhất là góc đường Lê Lợi, Nguyễn Huệ).

Ngoài các hạng mục trên, nhà đầu tư có thể chủ động đề xuất các hạng mục khác nhằm tăng giá trị lịch sử, thẩm mỹ, kiến trúc cho công trình.

Về giải pháp bảo tồn, đề xuất theo hướng giữ lại các hạng mục cần bảo tồn và tích hợp vào công trình mới tại vị trí phù hợp. Phục chế, bổ sung, các chi tiết bị hỏng, thiếu ở phần bên trong công trình.

Trường hợp được UBND thành phố chấp thuận, Sở Quy hoạch-Kiến trúc sẽ phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao có văn bản hướng dẫn các nội dung trên để nhà đầu tư nghiên cứu các giải pháp thiết kế, thi công phù hợp để tích hợp hạng mục cần bảo tồn vào công trình, báo cáo các sở ban ngành, các tổ chức, hội nghề nghiệp, Hội đồng Kiến trúc Quy hoạch Thành phố trước khi trình UBND thành phố xem xét quyết định.

Theo Sở Quy hoạch-Kiến trúc, chủ trương về bảo tồn Thương xá Tax đã được xem xét từ giai đoạn cung cấp thông tin quy hoạch kiến trúc dự án (năm 2005), từ cấp độ không gian đô thị đến cấp độ công trình. Đối với các hạng mục bảo tồn cụ thể, khi nhà đầu tư có phương án thiết kế sẽ được cơ quan có thẩm quyền xem xét, lấy ý kiến với các tổ chức nghề nghiệp, xã hội, báo cáo UBND thành phố quyết định.

Hiện phương án kiến trúc dự án Thương xá Tax đang được nhà đầu tư nghiên cứu, chưa thông qua cơ quan có thẩm quyền xem xét.

Vừa qua, đã có một số ý kiến về việc bảo tồn Thương xá Tax. Theo đó, giá trị của Thương xá Tax không đơn thuần là giá trị công trình mà chính là địa điểm tích tụ và di truyền ký ức lịch sử văn hóa đời sống đô thị cho bao thế hệ dân cư đô thị nối tiếp nhau cho đến tận bây giờ, những lần thay đổi diện mạo, chức năng đều gắn liền với từng giai đoạn đổi mới đô thị, gắn liền với sinh hoạt của người dân tại khu vực.

Phần vật thể có giá trị kiến trúc, thẩm mỹ, lịch sử còn lại là phần sảnh chính thông tầng, cầu thang từ tầng trệt lên lầu 1 còn giữ lại một số các chi tiết trang trí nguyên bản như lan can cầu thang, tay vịn, gạch mosaic thể hiện được kỹ thuật thi công, vật liệu có từ thời kỳ đầu.

Bên cạnh việc bảo tồn các giá trị vật thể cần lưu giữ lại thương hiệu Thương xá Tax.

Về hình ảnh kiến trúc nên bảo tồn theo các đường nét kiến trúc mặt đứng của thời kỳ đầu.

Về giải pháp bảo tồn, theo các ý kiến đề xuất, có 2 giải pháp:

Giải pháp 1: Giữ nguyên và tích hợp các hạng mục cần bảo tồn vào công trình thương xá Tax mới để người dân có thể tham quan, sử dụng khi công trình mới đưa vào hoạt động;

Giải pháp 2: Các hạng mục bảo tồn có thể được tháo dỡ, đưa vào trưng bày trong Bảo tàng TP.HCM.

Quá trình hình thành và thay đổi của Thương xá Tax

Theo báo cáo chính thức của Sở Quy hoạch-Kiến trúc, từ khi khởi công và xây dựng đến nay, Thương xá Tax đã trải qua 4 thời kỳ thay đổi chính về hình thức kiến trúc và chức năng:

+ Thời kỳ đầu từ năm 1922 đến 1942: Thương xá Tax được xây dựng từ năm 1922 đến 1924 với kiểu kiến trúc Pháp kết hợp các chi tiết có đường nét Á Đông, tên gọi là Les Grands Magazins Charner – GMC, kinh doanh các mặt hàng sang trọng nhập khẩu từ Anh, Pháp và các nước phương tây phục vụ cho người dân Sài thành và các tỉnh lân cận. Cùng với các công trình như Chợ Bến Thành, Nhà Hát lớn, trụ sở Ủy ban nhân dân Thành phố ngày nay, Thương xá Tax đã góp phần tạo nên vẻ cổ xưa của khu vực qua nền kiến trúc đặc trưng của nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc châu Âu.

+ Thời kỳ thứ 2 từ năm 1942 đến 1960: Để tối đa hiệu quả sử dụng, chủ tòa nhà đã sửa chữa, thay đổi lớn hình thức kiến trúc ban đầu: sửa chữa lại kiến trúc mái đua, xóa bỏ tháp đồng hồ, các kiến trúc trang trí trên nóc, mặt tiền và xây dựng thêm một tầng.

+ Thời kỳ thứ 3 từ năm 1960 đến 1998: năm 1960 đổi tên thành Thương xá Tax, cho thuê để kinh doanh. Đến năm 1978 thành Cửa hàng Thiếu Nhi, sau đó thành Cửa hàng Bách hóa Tổng hợp. Năm 1998 tòa nhà được sơn sửa mặt tiền nhưng vẫn giữ nguyên kiến trúc cũ từ những năm 1960.

+ Thời kỳ thứ 4 từ 1998 đến nay: Năm 2002 Thương xá Tax được cải tạo, trang trí lại mặt tiền công trình với các đường nét kiến trúc, vật liệu và màu sắc hiện đại như ngày nay, các chi tiết Con gà ở mặt đứng được làm mới bằng đất nung sơn nhũ vàng để trang trí, mặt đứng cũ không có. Ngoài ra, trong quá trình nâng cấp sửa chữa, bên trong công trình có một số chi tiết kiến trúc có từ thời kỳ đầu bị mất, hư hỏng một phần đã được khắc phục như một phần gạch Mosaic bị vỡ và mất được phủ xi-măng màu; chi tiết Trái châu, Con gà bằng đồng bị móp được sửa chữa lại và sơn bảo vệ; một phần lan-can, tay vịn bị mục, gãy được hàn lại và sơn bảo vệ; toàn bộ thanh đồng bảo vệ mép bậc cầu thang bị mất và hư hỏng nặng được làm mới toàn bộ.

Như vậy, mặt đứng Thương xá Tax ngày nay không còn giữ được hình thức, vật liệu, chi tiết trang trí thời kỳ đầu cách đây 92 năm. Bên trong công trình có phần sảnh chính thông tầng, cầu thang từ tầng trệt lên lầu 1 còn giữ lại một số các chi tiết trang trí nguyên bản như lan can cầu thang, tay vịn, gạch mosaic thể hiện được kỹ thuật thi công, vật liệu có từ thời kỳ đầu.

Hiện nay, dự án tại Thương xá Tax cũng đã tích hợp thêm tháp thông gió nhà ga Nhà hát Thành phố thuộc tuyến Metro số 1. Tuy nhiên vị trí tháp thông gió này cũng không thuộc phạm vi tòa nhà Thương xá Tax cũ.

Đình Phú