Vợ chồng anh Trương Ngọc Vĩnh ở Bình Thuận bắt xe đò từ 12g đêm đưa con đi đến Viện Pasteur TP.HCM lúc 4g sáng để tiêm, nhưng đã thất vọng khi biết ở đây không tiêm văcxin 5 trong 1 – Ảnh: H.Khoa

Và không chỉ có trên mạng xã hội, ý kiến của nhiều bác sĩ tại hội thảo “Toạ đàm về quản lý tiêm chủng” do Viện Pasteur Nha Trang tổ chức cuối tuần qua ở Lâm Đồng cho thấy ai cũng có nỗi niềm trước tình hình khủng hoảng niềm tin với văcxin hiện nay.

“Tôi hết sức đau lòng”

“Tôi hết sức đau lòng khi nhìn thấy hình ảnh người mẹ bồng đứa trẻ 2 tháng tuổi, 2g khuya trong đêm đông giá buốt ở Hà Nội chờ tiêm chủng” – TS Trần Ngọc Hữu, nguyên viện trưởng Viện Pasteur TP.HCM, đã chia sẻ cảm xúc và suy nghĩ của ông về tình hình tiêm chủng văcxin dịch vụ mấy ngày qua.

Xung quanh vấn đề phản ứng sau tiêm, TS Hữu nói có ba điều khiến ông ray rứt mãi.

Một là vì sao tới bây giờ chưa giải quyết được sự ngộ nhận giữa phản ứng sau tiêm chủng và phản ứng do văcxin dù đã xuất hiện nhiều năm.

Hai là vì sao 91 nước trên thế giới có tiêm văcxin 5 trong 1 Quinvaxem mà sự cố, khủng hoảng chỉ xảy ra ở VN?

Ba là tình hình khủng hoảng văcxin.

“Khủng hoảng này là khủng hoảng chất lượng văcxin hay khủng hoảng về niềm tin vào văcxin? Nếu khủng hoảng về chất lượng văcxin thì đó là vấn đề kỹ thuật của ngành y tế. Nếu khủng hoảng về niềm tin thì liên quan đến vấn đề truyền thông” – ông Hữu nói.

Từ một số trường hợp phản ứng nặng sau tiêm văcxin, TS Viên Quang Mai – viện trưởng Viện Pasteur Nha Trang – cho rằng phản ứng sau tiêm có từ lâu, nhưng gần đây có thể do cách truyền thông làm vấn đề này trầm trọng thêm.

Để đảm bảo an toàn, hiệu quả sau tiêm chủng, theo ông Mai, có ba khâu rất quan trọng. Một là văcxin phải tinh khiết, ít các tạp chất – những chất có thể gây nên phản ứng phụ.

Hai là khâu bảo quản, vận chuyển văcxin phải hết sức nghiêm ngặt vì “việc vận chuyển, bảo quản văcxin không đúng thì không khác nào tiêm nước lã cho trẻ”.

Ba là việc tiêm chủng phải đúng quy trình, đặc biệt khám sàng lọc cho trẻ trước khi tiêm chủng; tư vấn, dặn dò người nhà của trẻ theo dõi những biểu hiện bất thường để xử trí…

Tuy nhiên, ông Mai cho rằng việc khám sàng lọc trước tiêm là rất khó đối với những cán bộ tiêm chủng ở vùng sâu vùng xa. Ngoài ra, dù cán bộ tiêm chủng nào cũng có giấy chứng nhận tập huấn tiêm chủng nhưng vẫn để xảy ra sai sót, thậm chí sai sót nghiêm trọng.

Một người mẹ đưa con đến Trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM chờ lấy số tiêm văcxin từ 3g sáng 27-12 – Ảnh: Hữu Khoa

Sao không nói rõ nguyên nhân?

Trước việc khủng hoảng văcxin dịch vụ hiện nay, một bác sĩ ở Bệnh viện Bình An, Kiên Giang nói đó là “gậy ông đập lưng ông” vì khi có ca tử vong, phản ứng sau tiêm chủng thì cán bộ y tế giấu đi, thậm chí không báo cáo.

“Tôi rất bức xúc khi có trẻ tử vong thì không làm rõ được trẻ chết do cái gì. Tại sao không nói rõ nguyên nhân tử vong để người dân yên tâm?”…

Tuy nhiên, theo vị bác sĩ này, Quinvaxem và văcxin dịch vụ thấy có sự khác nhau rất rõ. Tiêm văcxin dịch vụ về trẻ mát mẻ, ngủ ngon tới sáng, bà mẹ nào cũng thích dù phải đóng tiền nhiều!

Một bác sĩ của Bệnh viện Nhi Đồng 1, TP.HCM cho biết thêm: “Những người làm lâm sàng như chúng tôi thấy Quinvaxem khác với văcxin dịch vụ. Quinvaxem có thể làm phản ứng sau tiêm xảy ra chậm hơn văcxin khác. Vì vậy việc theo dõi phản ứng sau tiêm cần có thống kê, phân tích cho thấy đặc điểm của phản ứng sau tiêm Quinvaxem thế nào để có kinh nghiệm xử trí, theo dõi”.

Tuy nhiên, ông Mai khẳng định Bộ Y tế nhiều lần họp đánh giá chất lượng Quinvaxem, kể cả mời Tổ chức Y tế thế giới (WHO) vào đánh giá và WHO khẳng định an toàn, trên thế giới có 91 nước sử dụng Quinvaxem với hơn 400 triệu liều. Ông Mai cho rằng phản ứng sau tiêm khó tránh khỏi, nhất là khi tiêm số lượng lớn.

“Tổn thất của gia đình khi mất một đứa con rất là đau đớn, nhưng để bảo vệ cả cộng đồng thì chúng ta vẫn bắt buộc triển khai tiêm Quinvaxem. Ngay từ đầu chúng ta biết văcxin Quinvaxem toàn tế bào chắc chắn phản ứng nhiều hơn văcxin vô bào nhưng trong điều kiện cụ thể, điều kiện kinh tế nhất định thì chúng ta phải chấp nhận” – ông Mai khẳng định.

Bà Võ Thị Phượng – trưởng đại diện văn phòng Sanofi tại VN – chia sẻ thêm Pentaxim không phải là “chiếc đũa thần” và cũng có thể xảy ra phản ứng sau tiêm.

Quan trọng nhất là có hệ thống giám sát sau tiêm chủng mạnh, trả lời được những câu hỏi trong các trường hợp phản ứng sau tiêm xảy ra. Nếu không trả lời được, người dân sẽ ngộ nhận, không tin tưởng và dẫn đến những hệ luỵ không mong muốn.

Để người dân an tâm cho trẻ tiêm Quinvaxem, bác sĩ Nguyễn Trí Dũng – giám đốc Trung tâm Y tế dự phòng TP.HCM – nhấn mạnh đến việc cần làm tốt quy trình tiêm chủng, giám sát sau tiêm chủng, hạn chế tối đa phản ứng sau tiêm có thể xảy ra, đặc biệt phản ứng nặng.

Kết hợp chặt với cơ quan truyền thông để đừng tạo ra những khủng hoảng truyền thông làm ảnh hưởng đến chương trình tiêm chủng mở rộng.