Người dân đi dạo trên quảng trường đi bộ Nguyễn Huệ, TP.HCM – Ảnh: Thuận Thắng

KTS Nguyễn Văn Tất – Ảnh: H.Trang

Trao đổi với Tuổi Trẻ, KTS NGUYỄN VĂN TẤT – chủ tịch Hội đồng kiến trúc quy hoạch, Hội Kiến trúc sư TP.HCM – nói:

– Trước năm 1975, đại lộ Nguyễn Huệ – tên gọi khi đó cũng là chợ hoa – là “phòng khách mùa xuân” của Sài Gòn. Rồi khoảng 10 năm nay nó lại trở thành đường hoa có “thương hiệu”. Vì vậy, khi trục đi bộ được khánh thành, người dân đón nhận với nhiều tình cảm.

Sâu xa hơn, người dân thành phố nói riêng và người sống ở đô thị nói chung rất cần có được những không gian như quảng trường đi bộ Nguyễn Huệ. Tinh thần của phố đi bộ này cần lan tỏa theo cách phân bổ đến tận các cộng đồng của đô thị, tức là cần thêm nhiều không gian như thế.

* Nhưng với thực trạng đô thị ngột ngạt như hiện nay, làm sao có thể tìm ra được quỹ đất để hình thành những không gian đẹp như đường Nguyễn Huệ?

– Gần đây, khu đô thị mới Phú Mỹ Hưng (Q.7) với cầu Ánh Sao đã làm nên “thương hiệu” cho riêng trong sinh hoạt đô thị. Những không gian như thế này không nhiều, trong khi nhu cầu của người dân là rất lớn. Chúng ta cần tạo ra nhiều không gian kiểu này nhưng không cần quá hoành tráng, phải gắn và phù hợp với đời sống người dân trong khu vực.

Để thực hiện được cần có nghiên cứu xã hội học và kiến trúc quy hoạch đồng bộ để chính quyền TP xác định và công bố các chủ trương cũng như dự án đầu tư. Việc xã hội hoá chính là lời giải khả thi để giải bài toán khó này. Làm phố đi bộ thì phải cân đối nhu cầu công năng và quy mô đầu tư.

Như phố đi bộ trong sinh hoạt ngày thường thì là hè phố, du lịch, khách sạn, thương mại… ban đêm có thể là những chỗ “cà phê vỉa hè” thoáng mát với muôn màu đèn hoa, nhạc nước… Ngày lễ thì nó trở thành nơi đủ rộng cho các nhu cầu lễ nghi.

* TP.HCM có những dự án phục hồi và hình thành những không gian công cộng cho người dân như các khu chợ đêm, phố thuốc bắc ở quận 5… nhưng chưa thành công. Vì sao, thưa ông?

– Chúng ta dành nhiều công sức để mở rộng và xây dựng các khu đô thị mới nhưng ít đầu tư vào các dự án chỉnh trang khu đô thị cũ vốn có bề dày giá trị văn hoá lịch sử và hiển nhiên là một giá trị kinh tế du lịch cực lớn.

Khai thác và phát triển những gì hiện có chẳng những để phát triển kinh tế – xã hội mà còn giúp đời sống người dân đô thị tốt hơn lên. TP đã có những dự án lớn như kênh Tân Hoá – Lò Gốm, Nhiêu Lộc – Thị Nghè…

Vậy chúng ta khai thác gì, làm thêm những gì cho không gian ở đây sinh động hơn, gần gũi hơn để phục vụ cộng đồng dân cư tại chỗ và nơi khác đến?

Chúng ta có sẵn tài nguyên có thể mang lại giá trị rất lớn là quỹ đất vỉa hè đô thị khổng lồ. Đó là nơi chứa đựng lịch sử, văn hoá truyền thống, tập quán cộng đồng mà mỗi người khách du lịch phương xa đều háo hức hòa nhập.

Hồn phố đó vừa là cuộc sống của người dân đương đại, đồng thời là giá trị bản sắc hương xa mà mỗi người khách du lịch đều sẵn lòng bỏ tiền ra để được chia sẻ.

Với tinh thần đó, những chuyện này sẽ trở nên nhẹ nhàng, đơn giản nếu chính quyền có chủ trương và những nghiên cứu cơ bản hình thành các dự án kiến trúc quy hoạch thông qua hiệu quả tích cực của cơ chế xã hội hoá, khi đó từng con phố sẽ tự bộc lộ mình bằng cuộc mưu sinh quen thuộc và chính đáng của người dân.