3 dự án ethanol ngàn tỉ sống dở chết dở

Ba dự án nhiên liệu sinh học của Tập đoàn dầu khí VN tại Bình Phước, Quảng Ngãi và Phú Thọ đã được đầu tư hơn 5.400 tỉ đồng nhưng đến nay đều trong tình trạng sống dở chết dở. Sản phẩm làm ra không tiêu thụ được, nếu để ‘đắp chiếu’ nằm không thì mỗi dự án cũng lỗ hàng trăm tỉ đồng/năm.

Nhà máy ethanol Phú Thọ sau 5 năm dừng thi công đã để hoang cho cỏ mọcẢNH: HOÀNG TRANG

Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa ban hành kết luận thanh tra về việc đầu tư các dự án nhiên liệu sinh học có vốn góp của Tập đoàn dầu khí VN (PVN) và các đơn vị thành viên. Qua đó đã chỉ rõ hàng loạt sai phạm khiến hàng ngàn tỉ đồng của nhà nước đổ sông đổ biển.

Theo TTCP, trong giai đoạn năm 2007 – 2009, PVN đã quyết định chủ trương đầu tư, chỉ đạo các đơn vị thành viên góp vốn thành lập 2 công ty cổ phần và 1 công ty liên doanh để thực hiện đầu tư 3 dự án sản xuất nhiên liệu sinh học ethanol. Trong đó Công ty CP hóa dầu và nhiên liệu sinh học dầu khí (PVB) làm chủ đầu tư Nhà máy ethanol nhiên liệu tại tỉnh Phú Thọ; Công ty CP sinh học dầu khí miền Trung (PCB) làm chủ đầu tư Nhà máy ethanol nhiên liệu tại khu kinh tế Dung Quất – tỉnh Quảng Ngãi và Công ty TNHH nhiên liệu sinh học Phương Đông làm chủ đầu tư Nhà máy ethanol nhiên liệu tại tỉnh Bình Phước. Mỗi nhà máy có công suất 100 triệu lít/năm, nguồn vốn do các cổ đông góp vốn 30%, còn lại là vay thương mại.

Phá sản cũng không xong

Theo TTCP, đến cuối năm 2014, là thời điểm thanh tra, các dự án tại Bình Phước và Quảng Ngãi đã thực hiện xong. Riêng dự án tại Phú Thọ thực hiện sớm nhất nhưng chưa hoàn thành do nhà thầu đã dừng thi công từ tháng 11.2011. Tuy nhiên cả 3 dự án này đều trong tình trạng hết sức bi đát. Hai dự án tại Bình Phước và Quảng Ngãi đều đã hoàn thành nhưng không thể đi vào vận hành thương mại bởi nếu hoạt động sẽ lỗ lớn. Cụ thể, tại dự án ethanol Dung Quất, tổng mức đầu tư được phê duyệt là hơn 1.886 tỉ đồng nhưng đã bị đội vốn lên hơn 2.124 tỉ đồng, làm tăng chi phí khấu hao tài sản cố định và chi phí vốn vay, dẫn đến tăng giá thành sản phẩm. Tại thời điểm lập dự án, giá sắn nguyên liệu được tính là 1.650 đồng/kg, đến cuối năm 2014 tăng lên hơn 4.400 đồng/kg (tăng 170%), chi phí về nguyên liệu chiếm tới 65% giá thành sản phẩm. Năm 2014, dự án này lỗ khoảng 164 tỉ đồng.

Tương tự, tại dự án ethanol Bình Phước có tổng mức đầu tư 80,6 triệu USD, tương đương 1.492 tỉ đồng, sau đó đã bị đội vốn lên hơn 1.742 tỉ đồng. Tính đến tháng 3.2013, nhà máy hoàn thành nhưng chỉ hoạt động được 5 đợt, sản xuất hơn 16 triệu lít xăng ethanol, với giá thành được tính toán là 21.500 đồng/lít, tăng hơn 10.459 đồng (95%) so với giá thành khi lập dự án để đầu tư. Giá thành sản phẩm cao, tiêu thụ hạn chế nên từ tháng 4.2013 đến nay nhà máy này hầu như không vận hành thương mại. Dự tính mỗi năm dự án bị lỗ khoảng 200 tỉ đồng cho các khoản khấu hao tài sản, lãi vay, bảo dưỡng máy móc thiết bị, chi phí bộ máy…

Đáng chú ý, tại dự án ethanol Phú Thọ do PVB làm chủ đầu tư, nhà thầu là Tổng công ty CP xây lắp dầu khí (PVC). Dự án có tổng mức đầu tư là 1.317 tỉ đồng sau đó bị đội lên thành 2.484 tỉ đồng. Mặc dù dự án đã tạm dừng thi công nhưng vẫn mất hàng trăm tỉ đồng để trả lãi vay và quản lý. PVB đã nhiều lần có văn bản báo cáo và đề nghị PVN các phương án tạm dừng, tiếp tục hoặc cho phá sản. “Đến thời điểm hiện nay (tháng 9.2016), chủ đầu tư PVB, nhà thầu PVC và PVN vẫn chưa có giải pháp. Dự án ngày càng lâm vào tình trạng bế tắc, khắc phục được là rất khó khăn”, kết luận của TTCP nêu rõ.

Không xuất phát từ nhu cầu dự án

Theo TTCP, các dự án nhiên liệu sinh học đội vốn “khủng”, tăng giá thành sản phẩm dẫn đến không có hiệu quả kinh tế là do các chủ đầu tư và nhà thầu có nhiều sai phạm. Cụ thể, tại Nhà máy ethanol Phú Thọ, chủ đầu tư PVB sau khi lập xong dự án đã chào thầu theo quy định. Tuy nhiên, PVN đã có văn bản chỉ đạo các đơn vị liên quan giao cho PVC thực hiện theo hình thức chỉ định thầu. Thời điểm được chỉ định thầu và ký hợp đồng trọn gói EPC với trị giá hơn 59 triệu USD, PVC chưa từng thực hiện dự án nhiên liệu sinh học nào hoặc các dự án có tính chất tương tự. Chưa hết, theo quy định hợp đồng, nhà thầu PVC phải có bảo lãnh việc thực hiện hợp đồng 1,293 triệu USD và tạm ứng 20% giá trị hợp đồng, tương ứng số tiền 8,62 triệu USD. Tuy nhiên PVC đã được PVN và chủ đầu tư cho miễn thực hiện các khoản này.

Mặc dù giữa chủ đầu tư và PVC đã có cam kết không để phát sinh chi phí nhưng trong quá trình thực hiện, PVB đã nhiều lần có văn bản điều chỉnh lại hợp đồng EPC, đây cũng là yếu tố dẫn đến tổng mức đầu tư dự án ban đầu là 1.317 tỉ đồng bị đội lên thành 2.484 tỉ đồng.

TTCP cũng chỉ rõ, trong quá trình thi công, do PVC thiếu năng lực cả về kỹ thuật, tài chính lẫn kinh nghiệm nên dự án phải tạm dừng thi công, vi phạm hợp đồng, gây hậu quả nghiêm trọng: Toàn bộ máy móc thiết bị lắp đặt bị han gỉ, vốn đầu tư chưa được phát huy phải phát sinh các khoản về lãi vay. Theo báo cáo của chủ đầu tư, dự án bị tạm ngừng nhưng từ tháng 12.2013 đến tháng 12.2014 đã phát sinh khoản chi phí 392 tỉ đồng, gồm các khoản bảo dưỡng thiết bị, lãi vay, quản lý dự án…

Tương tự tại dự án ethanol Dung Quất, TTCP cũng chỉ rõ hàng loạt sai phạm về việc chỉ định thầu cho nhà thầu không đủ năng lực, điều chỉnh giá trị hợp đồng EPC thiếu căn cứ…

Chuyển hồ sơ sang Cơ quan CSĐT Bộ Công an

TTCP đã kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công thương chủ trì, chỉ đạo PVN kiểm điểm làm rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân liên quan để xử lý theo quy định pháp luật. Đồng thời, TTCP chuyển hồ sơ sang Bộ Công an để điều tra, xử lý theo quy định pháp luật đối với các sai phạm có dấu hiệu cố ý làm trái hoặc thiếu tinh thần trách nhiệm trong quá trình ký kết hợp đồng EPC đầu tư xây dựng Nhà máy ethanol Phú Thọ và việc lựa chọn sai địa điểm xây dựng của Nhà máy ethanol Dung Quất.

Thái Sơn – Đức Hoà