Nhiều ý kiến đề nghị tăng tuổi hưu phải có lộ trình. Trong ảnh: một cán bộ hưu trí ở Q.Bình Thạnh làm thủ tục đăng ký nhận lương hưu tại Bảo hiểm xã hội TP.HCM – Ảnh: HỮU KHOA

Xin giới thiệu dưới đây ý kiến của TS NGUYỄN HỮU DŨNG - nguyên viện trưởng Viện Khoa học lao động và xã hội, Bộ 
LĐ-TB&XH:

– Theo tôi, việc tăng tuổi nghỉ hưu là đúng. Với đề xuất của Bộ LĐ-TB&XH thì mọi người cần hiểu đây là điều chỉnh tăng tuổi hưu, tức là điều chỉnh tăng ở một số lĩnh vực chứ không phải tăng đồng loạt ở tất cả mọi đối tượng. Và việc tăng ở đây có lộ trình, từng năm chứ không phải là tăng ngay lập tức.

Có nhiều yếu tố tác động đến tuổi hưu như: tốc độ tăng trưởng kinh tế, tăng trưởng việc làm, kinh tế bảo hiểm (tức là quỹ), công nghệ, trình độ, sự phát triển của xã hội, tức là vấn đề dân số, già hóa dân số. Các yếu tố này tác động tới tuổi nghỉ hưu và người làm chính sách phải phân tích từng yếu tố này để tìm ra phương án tối ưu cho tăng tuổi nghỉ hưu, có như vậy mới vững chắc. Hiện nay, chưa ai có đánh giá đúng từng yếu tố đó mà trước mắt mới nhìn thấy yếu tố quỹ bảo hiểm xã hội (BHXH) sắp vỡ, mà mức đóng BHXH hiện nay đã cao rồi, không thể tăng nữa.

Tôi đã nghe ý kiến về tăng tuổi hưu từ nhiều phía, nhà quản lý có, chuyên gia có, nhưng chưa thấy ai nói rõ được mà chỉ thấy nói mang tính định tính, chưa có định lượng cụ thể. Vẫn chỉ là tăng tuổi hưu vì quỹ BHXH sắp vỡ, vì già hoá dân số, vì xu thế hội nhập…

Có một thực tế là quỹ BHXH có nguy cơ sắp vỡ, người già tăng thật, nhưng cũng có yếu tố tỉ lệ thất nghiệp đang rất cao, kể cả trí thức cũng thất nghiệp. Về lâu dài tăng tuổi nghỉ hưu là đúng, nhưng không phải là tăng tất cả, đồng loạt mà phải có từng nhóm người tăng và có lộ trình. Số lao động qua đào tạo hay lao động sản xuất sử dụng công nghệ cao thì tăng được. Còn lao động chân tay, lao động ở lĩnh vực nặng nhọc, lương thấp như dệt may, da giày… thì không thể tăng được.

Ngoài ra, để đảm bảo bình đẳng giới, theo tôi thì giữa nam và nữ ta cứ công bố một tuổi nghỉ hưu, để đến tuổi đó họ được nghỉ hưu chứ không phải là bị nghỉ hưu. Ta đặt ngưỡng 60 tuổi là nghỉ hưu, nhưng nên cho mọi người có thêm quyền lựa chọn, chẳng hạn người ta có thể lựa chọn đến 55 tuổi có quyền được nghỉ hưu, chứ không phải đợi đến 60 tuổi…

Ta có mâu thuẫn là gộp tất cả lao động vào Luật lao động. Luật lao động chỉ có tác dụng với những lao động có quan hệ lao động, nhưng ta đang vận dụng cho cả công chức, viên chức. Viên chức, công chức thì có Luật công chức viên chức rồi, họ có thể theo luật của họ để nghỉ hưu ở tuổi cao hơn.

Quỹ BHXH của chúng ta thực hiện theo mô hình cũ là “toạ thu toạ chi”, tức là những người trẻ, đang đi làm đóng tiền để nuôi những người về hưu. Trước đây, từ những năm 1960, 25 người đóng cho 1 người hưởng. Khi dân số già hoá, tỉ lệ người trẻ thấp đi, tỉ lệ người già tăng lên, dự kiến đến năm 2040 nước ta chính thức bước vào quá trình già hoá dân số với tỉ lệ người già trong tổng dân số từ 60 tuổi trở lên chiếm 25%.

Với dự báo này, mô hình “toạ thu tọa chi” không còn hợp lý nữa, từ 25 người đóng cho 1 người hưởng, nay giảm xuống còn 9 người đóng cho 1 người hưởng, và tương lai đến khoảng năm 2040 thì sẽ là 2 người đóng cho 1 người hưởng.

Với mô hình già hoá dân số như thế, nếu không điều chỉnh tuổi về hưu thì lấy đâu ra tiền để cho tất cả những người về hưu có lương hưu trí? Vì thế cần phải thay đổi, theo mô hình mới của thế giới là “tài khoản cá nhân danh nghĩa”, tức là khi đi làm anh đóng bao nhiêu, khi nghỉ hưu anh hưởng bấy nhiêu. Chẳng hạn lúc đi làm anh đóng 30%, đến lúc về hưu anh cũng chỉ được hưởng có 30% chứ không phải 75%…