Nghịch lý thị trường hoa

Tết Mậu Tuất vừa rồi, người Việt đã chi khoảng 400 tỉ đồng để nhập hoa, cây cảnh về chơi, tăng gần 50% so với cùng thời kỳ năm trước, trong khi hoa Việt vẫn gặp nhiều khó khăn.

Chợ hoa xuân 2018 tại công viên Gia Định (TP.HCM) sáng 30 tết

Thú chơi hoa nhập ở các TP lớn như TP.HCM, Hà Nội đã phổ biến khá lâu và không ngừng tăng trưởng. Tại thị trường TP.HCM, hoa lan nữ hoàng nhập từ Đài Loan có giá 10 – 15 triệu đồng/chậu, lan hồ điệp 8 tầng với 7 sắc màu có giá lên tới 80 triệu đồng, hoa mẫu đơn chậu nhập từ Đài Loan có giá 5 triệu/chậu 3 bông, hoa protea chậu có giá 1 triệu/bông…

Các cửa hàng hoa cho biết hoa ngoại tuy giá cao, nhưng tiêu thụ rất tốt. Chị Nguyễn Thị Vân, đại diện cửa hàng Flower Box ở TP.HCM, chia sẻ sức tiêu thụ hoa ngoại những năm gần đây không ngừng tăng, khoảng 20%/năm. Đặc biệt ở khối khách hàng doanh nghiệp, họ mua hoa để tặng đối tác trong các dịp lễ, tết, khởi công, khai trương… nhóm đối tượng này là nhóm khách hàng chính tiêu thụ hoa ngoại với mức tăng trưởng 20 – 30%/năm.

Theo nhiều cửa hàng bán hoa ở TP.HCM, nếu những năm trước khách mua hoa nhập chủ yếu là các doanh nghiệp thì những năm gần đây nhóm đối tượng khách hàng cá nhân cũng gia tăng đáng kể, chiếm khoảng 30% thị trường. Mức tăng trưởng hằng năm khoảng 15%/năm. “Như hoa hồng ba màu, lần đầu chúng tôi nhập về vào tháng 3.2016 chỉ có 500 bông, bán rất chạy. Sau đó mỗi đợt tăng lên vài ngàn bông và hiện nay trung bình khoảng 10 ngày chúng tôi nhập khẩu vài trăm bông”, chị Vân dẫn chứng và cho rằng lượng tiêu thụ hoa nhập khẩu tăng nhờ kinh tế phát triển, thị trường có nhu cầu cao, đa dạng và phong phú hơn. “Để đáp ứng nhu cầu đó chúng tôi luôn tìm kiếm những nguồn hoa chất lượng cao, mới lạ, độc đáo để phục vụ khách hàng. Hoa chúng tôi nhập khẩu từ các thị trường nổi tiếng như: Hà Lan, Ecuador, Nam Phi”, chị Vân nói thêm.

Báo cáo tình hình nhập khẩu hoa cây cảnh mùa tết 2018 (từ ngày 1.12.2017 – 31.1.2018) cho thấy đạt tới kim ngạch 18 triệu USD, tăng gần 47% so với dịp tết một năm trước đó. Các thị trường cung cấp hoa, cây cảnh sang VN có kim ngạch tăng mạnh như: Hà Lan đạt hơn 5 triệu USD, tăng 76%; Trung Quốc đạt 3,6 triệu USD, tăng 81% so với dịp tết năm trước. Về cơ cấu nhập khẩu các loại hoa, chủ yếu là các loại hoa, cây cảnh dạng cây sống, dạng thân cây sống đạt kim ngạch 7,9 triệu USD, chiếm gần 44% trong tổng kim ngạch nhập khẩu. Các loại hoa nhập khẩu chủ yếu như: hoa lan, đỗ quyên, cây vạn niên thanh, cây tùng cảnh…

Thị trường hoa nội địa vẫn thường gặp cảnh dội chợ mất giá ẢNH: NGỌC DƯƠNG

Đầu tư cho nông nghiệp quá thấp

Chỉ trong một mùa tết, riêng loại hoa lan tươi cắt cành nhập khẩu từ Thái Lan đạt 2,2 triệu USD (gần 50 tỉ đồng). Con số này cho thấy nhu cầu của thị trường là rất lớn. Khoảng chục năm trước, để có giống mới, giống tốt nhiều nhà vườn trồng hoa kiểng ở Chợ Lách (Bến Tre) hay Sa Đéc (Đồng Tháp) phải đi sang Thái Lan, Đài Loan nhập giống bằng đường du lịch. Thời đó, thứ giống mới mà các nhà vườn mang về chỉ là các loại hoa thương phẩm được các nhà vườn ở những nước này bán đại trà cho du khách. Việc mua hoa thương phẩm về làm giống không mang lại hiệu quả. Sau đó, nhiều người, nhiều doanh nghiệp chuyển sang nhập khẩu giống hoa bằng đường chính ngạch khi thị trường mở cửa. Chỉ trong 2 tháng qua, hoa lily dạng củ dùng để làm giống VN nhập từ Hà Lan 4,4 triệu USD (khoảng 100 tỉ đồng), từ New Zealand 1,1 triệu USD (khoảng 25 tỉ đồng), Pháp hơn 1 triệu USD (khoảng 23 tỉ đồng)…

Tình hình nhập khẩu hoa, cây cảnh (bao gồm dạng củ, dạng cây, dạng cành và loại khác) trước dịp tết năm 2018 so với cùng kỳ năm trước

NGUỒN: TỔNG CỤC HẢI QUAN

“Số tiền mà người Việt phải bỏ ra để nhập khẩu hoa không phải nhỏ. Nếu đặt nó trong bối cảnh những dịp tết gần đây nhiều nhà vườn trồng hoa VN phải ngắt, đập bỏ hoa chiều 30 tết vì bán không hết thì quá buồn. Nhưng đó cũng là quy luật thị trường. Khi ngành hoa của VN phát triển thì sản lượng nhập khẩu sẽ giảm lại. Để làm được điều này thì ngoài sự nỗ lực của nông dân, doanh nghiệp cần phải có định hướng chiến lược của nhà nước từ đó xây dựng các cơ chế chính sách cho nó”, PGS-TS Nguyễn Văn Ngãi tâm sự.

GS-TS Bùi Chí Bửu, nguyên Phó viện trưởng Viện Khoa học nông nghiệp VN, bức xúc: Đầu tư cho khoa học nông nghiệp của cả VN chưa bằng một viện rau quả ở Đài Loan. Tiền đầu tư chỉ đủ trả lương cho cán bộ nhưng nguồn vốn đó không những không tăng mà còn ngày càng teo tóp. Các nhà khoa học thay vì tập trung cho nghiên cứu thì phải chạy vạy xin kinh phí hoạt động. Rau quả là lĩnh vực được chú ý đến nhiều trong một vài năm gần đây mà phần lớn giống còn phải nhập khẩu thì khó có hy vọng đến việc đầu tư cho nghiên cứu phát triển các giống hoa.

Cơ cấu nhập khẩu các loại hoa cây cảnh dịp tết năm 2018 (từ ngày 1.12.2017 – 31.1.2018)

NGUỒN: TỔNG CỤC HẢI QUAN

Tại VN, dịp tết vừa rồi TP.Đà Lạt bị quá tải chính vì nơi đây được mệnh danh là TP hoa. Trước đó, nhiều người cũng kéo nhau về Sa Đéc (Đồng Tháp), Chợ Lách (Bến Tre) để ngắm hoa. Nhật, Hà Lan và nhiều nước trên thế giới nổi tiếng với các tour du lịch chuyên về hoa. Một số nước khác không có thế mạnh về lĩnh vực này cũng lập nên các vườn hoa khổng lồ để tạo điểm nhấn thu hút khách du lịch. Bởi ngành hoa kiểng không chỉ đem lại giá trị nội tại mà còn tạo ra giá trị thặng dư cho nhiều ngành nghề khác. Chính vì vậy dù đã trễ so với nhiều nước trong khu vực nhưng theo các chuyên gia, VN cũng cần xây dựng chiến lược, xác định mục tiêu cho ngành hoa kiểng để từ đó có sự đầu tư đúng mức và các chính sách phù hợp.

Thấp thỏm hoa nội

Cũng như đa số các nông sản khác, hoa – cây cảnh rất nhiều thời điểm cũng rơi vào tình trạng được mùa – mất giá. Thậm chí sau Tết Nguyên đán 2014, nhiều nhà vườn ở Đà Lạt (Lâm Đồng) đã phải chặt bỏ hoa lay ơn cho bò ăn.

Người trồng hoa luôn sống trong tình trạng thấp thỏm, nhất là trước thời điểm thị trường hoa nóng lên vào những dịp lễ, tết. Còn nhớ khoảng 1 tháng trước Tết Mậu Tuất vừa rồi, các nhà vườn trồng cúc, trồng mai ở TX.An Nhơn (Bình Định) đứng ngồi không yên, do thời tiết diễn biến thất thường.

Theo các chủ nhà vườn trồng cúc ở khối Vĩnh Liêm (P.Bình Định, TX.An Nhơn), do mưa lũ cuối năm 2017 và đợt lạnh đầu năm 2018 kéo dài, làm chậm quá trình phát triển tự nhiên của hoa cúc. Các nhà vườn phải thực hiện nhiều biện pháp để cúc ra búp sớm. Tuy nhiên, khi các chậu cúc đồng loạt cho búp thì bất ngờ thời tiết lại nắng ấm, nhiều gia đình lại lo hoa nở sớm.

Người trồng mai ở xã Nhơn An (TX.An Nhơn), nơi được mệnh danh là vựa mai miền Trung, cũng đứng ngồi không yên vì thời tiết. Dựa theo kinh nghiệm, các nhà vườn ở đây đã tính toán điều chỉnh thời gian lặt lá mai phù hợp với thời tiết của từng vùng miền. Nhưng sau mưa, lạnh kéo dài là nắng nóng cũng khiến nhiều người trồng mai lo lắng. Giá mai năm nay tăng không nhiều so với giáp tết năm ngoái nhưng sức mua chậm. Bán sỉ dao động từ 500.000 – 1,2 triệu đồng/chậu từ 3 – 4 năm tuổi, còn lại tùy theo độ tuổi của cây mai mà bán giá từ 2 triệu đồng đến vài chục triệu, thậm chí hàng trăm triệu đồng với loại mai cổ thụ, có dáng thế độc.

Theo ông Ma Văn Lợi (53 tuổi, ở thôn Thuận Thái, xã Nhơn An), mọi năm, thời điểm đầu tháng chạp, các thương lái ở miền Nam đã đến Nhơn An chồng tiền mua mai chờ giáp tết chở đi bán. Nhưng năm nay, các thương lái miền Nam đến xã Nhơn An ít hơn hẳn so với các năm trước. Còn thương lái miền Bắc thường đến đặt cọc tiền trước, qua mùng 10 tháng chạp, khi mai có nụ mới dám nhận hàng để chở đi. Tuy nhiên, do năm nay thời tiết khắc nghiệt, thay đổi thất thường nên người trồng mai ở xã Nhơn An không dám nhận tiền đặt cọc vì sợ không có mai để giao, sẽ mất uy tín, ảnh hưởng đến quan hệ làm ăn cho các năm sau.

Cận tết, nhiều nhà vườn cũng mệt mỏi vì tâm lý chờ đến chiều muộn ngày 30 tết mới mua hoa cho rẻ, thậm chí là để xin không vì với nhiều loại hoa, nhà vườn không thể mang về nếu không bán được.

Hoàng Trọng – Võ Diệp