Nguy cơ chiến sự lan khắp Trung Đông

Một cuộc chiến nếu xảy ra giữa Mỹ và Iran có thể lan rộng ra toàn khu vực và dẫn đến những hậu hoạ tiềm tàng cho nền kinh tế thế giới.

Iran bắn cháy mục tiêu giả định là tàu sân bay Mỹ trong cuộc tập trận ở eo biển Hormuz năm 2015 Ảnh: AFP

Căng thẳng giữa Mỹ và Iran leo thang đến mức báo động sau vụ một máy bay không người lái (UAV) của Mỹ bị Iran bắn hạ tại vùng Vịnh hôm 20.6. Giới quan sát nhận định khả năng chiến tranh là có thể xảy ra và sẽ khiến không chỉ hai nước này tổn thất mà còn kéo theo những hệ lụy tiềm tàng cho cả khu vực và thế giới.

Tương quan lực lượng

Xét về tiềm lực quân sự, ngân sách quốc phòng lẫn sức mạnh nền kinh tế, Iran rõ ràng không phải là đối thủ của Mỹ. Theo tổ chức xếp hạng Global Fire Power, Mỹ là cường quốc quân sự số một với 1.281.900 lính chính quy cùng 860.000 lính dự bị. Mỹ có 13.398 máy bay (trong đó có 5.193 chiến đấu cơ và oanh tạc cơ), 6.287 xe tăng, 39.223 xe chiến đấu bộ binh, 1.856 khẩu pháo. Hải quân có 415 tàu với 24 tàu sân bay và các tàu đổ bộ chở trực thăng, 68 tàu ngầm, 68 tàu khu trục, 22 tàu hộ tống… Tại Trung Đông, hải quân Mỹ hiện có 28.000 lính, nhiều hơn bất cứ khu vực nào khác, theo trang tin USNI News. Trong vòng 2 tháng qua, Lầu Năm Góc đã triển khai nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln với khoảng 70 máy bay tấn công và ít nhất 3 tàu khu trục đến khu vực. Mỹ cũng điều oanh tạc cơ B-52 đến căn cứ gần Qatar và có chiến đấu cơ tàng hình F-35A, tiêm kích F-15 tại UAE. Hồi tháng 3, Mỹ lần đầu triển khai Hệ thống phòng thủ tên lửa tầm cao giai đoạn cuối (THAAD) đến Israel và vừa đưa thêm hệ thống tên lửa phòng không Patriot đến khu vực. Mới nhất, Mỹ điều nhóm tàu tấn công đổ bộ USS Boxer cùng lực lượng lính thuỷ đánh bộ đến đây để tăng cường.

Iran hiện xếp thứ 14 trên bảng xếp hạng của Global Fire Power với ngân sách quốc phòng 6,3 tỉ USD. Quân đội Iran có 523.000 lính chính quy cùng 350.000 lính dự bị. Nước này sở hữu 509 máy bay (trong đó có 307 máy bay chiến đấu và oanh tạc cơ), 1.634 xe tăng, 2.698 khẩu pháo. Hải quân Iran có 398 tàu, trong đó có 34 tàu ngầm và 9 tàu hộ tống.

Theo AP, Iran là một trong những nước sở hữu kho tên lửa đạn đạo lớn nhất Trung Đông với gần 1.000 tên lửa tầm ngắn và tầm trung được triển khai, trong đó tên lửa đạn đạo Shahab 3 có tầm bắn 2.000 km, còn tên lửa hành trình Soumar có tầm bắn 2.500 km.

Tên lửa của Iran có thể tấn công mọi mục tiêu ở Trung Đông Nguồn: CSIS/Đồ hoạ: Lâm Nhựt

Kịch bản xung đột

Giới chuyên gia quân sự cho rằng Mỹ khó có khả năng đưa quân vào Iran như cách từng làm với Afghanistan hay Iraq. Tờ The Financial Times dẫn lời nhà phân tích Henry Boyd tại Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế (IISS, Anh) xem hình thức tấn công mà Mỹ tiến hành những năm gần đây như nã tên lửa và không kích tại Syria và Yemen là phương án hữu hiệu có thể áp dụng. Hải quân Mỹ với nhóm tác chiến tàu sân bay USS Abraham Lincoln ở vịnh Oman có đủ hỏa lực để gây tổn thất nặng nề cho quân đội Iran. Đó là chưa kể các đồng minh của Mỹ trong khu vực như Ả Rập Xê Út, Israel, UAE những năm qua được Mỹ bán cho nhiều loại vũ khí hiện đại, trong khi Iran thì chịu sức ép từ lệnh cấm vận kinh tế lẫn vũ khí của Mỹ và LHQ.

Nhiều chuyên gia nhận định vì năng lực quân sự hạn chế hơn nên Iran chắc chắn sẽ không lao vào một cuộc chiến quy ước với Mỹ mà sẽ chọn chiến thuật chiến tranh phi đối xứng, gây tổn thất về sinh lực lẫn chi phí cho đối phương. Theo phân tích của IISS, Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) với quân số 125.000 lính những năm qua đảm nhận trọng trách xây dựng các nhóm vũ trang ủy nhiệm và gia tăng sức ảnh hưởng bằng cách hỗ trợ các lực lượng như Hezbollah ở Li Băng, Houthi ở Yemen, 8.000 – 12.000 tay súng Hồi giáo dòng Shiite ở Syria và các phong trào ở Dải Gaza. Ở Iraq, Iran còn ủng hộ các đơn vị bán vũ trang (PMU) với quân số gần 50.000, trong khi số lính Mỹ đồn trú tại nước này chỉ là 5.200.

Trong trường hợp bị tấn công, Iran sẽ thúc đẩy các lực lượng nói trên đồng loạt thực hiện những cuộc đáp trả nhắm vào Mỹ và đồng minh như cách quân Houthi nã tên lửa về phía Ả Rập Xê Út hay các nhóm ở Syria, Dải Gaza phóng rốc két vào Israel lâu nay. Với kho tên lửa của mình, Iran có thể đặt mọi mục tiêu trong khu vực vào tầm bắn, thậm chí là những vùng ở châu Âu. Để phòng thủ, Iran dựa vào các tổ hợp tên lửa phòng không S-300 của Nga và hệ thống Bavar 373 do nước này tự sản xuất dựa trên phiên bản của Nga. Tờ Military Times dẫn lời giới chuyên gia nhận xét hệ thống phòng không của Iran hiện đại hơn so với những đối thủ trước đây của Mỹ, do đó Lầu Năm Góc có thể sẽ cần tới những vũ khí tối tân như chiến đấu cơ tàng hình F-22, F-35 để xâm nhập hệ thống phòng thủ đối phương.

Một lá bài khác mà Iran có thể sử dụng là phong toả eo biển chiến lược Hormuz, nơi 35% lượng dầu mỏ của thế giới vận chuyển bằng tàu đi qua. Việc cắt đứt tuyến hàng hải vô cùng quan trọng nối vịnh Ba Tư và vịnh Oman sẽ gây một cú sốc lớn cho nền kinh tế thế giới. Đài Deutsche Welle dẫn nhận định của một số chuyên gia quân sự cho rằng Iran còn có thể triển khai chiến thuật tương tự tại biển Đỏ, phối hợp với quân Houthi ở Yemen ngăn chặn tàu thuyền tại eo biển Bab al-Mandad, nơi 4% lượng dầu mỏ của thế giới đi qua. Để làm được điều này, Iran có thể dùng thủy lôi hoặc những cú đánh chớp nhoáng từ lực lượng tàu ngầm, trong đó loại tàu hạng trung Fateh được trang bị tên lửa có tầm bắn đến 2.000 km. Ngoài ra, Iran còn sở hữu đội tàu cao tốc loại nhỏ được trang bị tên lửa chống hạm tầm ngắn, ngư lôi và có thể sử dụng chiến thuật “bầy đàn”, sẵn sàng lao vào tàu chiến đối phương để gây thiệt hại.

“Iran và Mỹ đều không thể đạt được bất cứ điều gì. Đây hoàn toàn là tình huống khiến cho cả hai bên cùng thua”, giáo sư về quan hệ quốc tế Trita Parsi thuộc Trung tâm nghiên cứu an ninh tại Đại học Georgetown (Mỹ) nói với Đài CNBC.

Tổ chức đánh giá rủi ro chính trị Nhóm Á – Âu (Mỹ) dự báo không nhiều khả năng Mỹ sẽ đáp trả Iran bằng biện pháp quân sự. Trong báo cáo mới nhất, tổ chức này dự báo khả năng xảy ra chiến tranh là 40%, cao hơn so với mức 30% hồi tháng 5. Tuy vậy, khảo sát của The Hill-HarrisX cho thấy chỉ 19% người Mỹ muốn có một cuộc tấn công hạn chế lên Iran, trong khi 58% mong muốn một sự đáp trả phi quân sự.

BẢO VINH