Hội đồng Giáo sư nhà nước công bố danh sách ứng viên được hội đồng ngành, liên ngành đề nghị công nhận đạt tiêu chuẩn GS, PGS. Trong đó, có nhiều ứng viên được giới khoa học cho là không xứng đáng, thậm chí còn đăng cả loạt bài trên tạp chí giả mạo.

Đề nghị rà soát lại việc xét GS, PGS

Sau khi Hội đồng Giáo sư nhà nước (HĐ GSNN) công bố danh sách ứng viên được hội đồng ngành, liên ngành đề nghị công nhận đạt tiêu chuẩn GS, PGS; GS Ngô Việt Trung, thành viên HĐ ngành toán học, HĐ GSNN, đã lên tiếng trên nhiều diễn đàn, đồng thời gửi thư đề nghị HĐ GSNN cho rà soát lại việc xét công nhận GS, PGS ở các HĐ ngành, không chỉ bởi chất lượng công bố quốc tế của một số ứng viên “có vấn đề” mà còn có biểu hiện vi phạm liêm chính khoa học ở nhiều ứng viên.

Tạp chí Turcomat gốc (trái) tại địa chỉ https://dergipark.org.tr/en/pub/turkbilmat và tạp chí mạo danh (phải) tại địa chỉ https://turcomat.org  DƯƠNG TÚ

Một ví dụ tiêu biểu cho hiện tượng trên được GS Ngô Việt Trung nêu đích danh là ông Ng.M.T, ứng viên GS Hội đồng liên ngành triết học – chính trị học – xã hội học. Theo GS Trung, ứng viên này đã công bố công trình của mình trên các tạp chí quốc tế mạo danh. Chẳng hạn, ông Ng.M.T có công trình “Preventing and Combating Political Opportunists in Vietnam Today” (Phòng chống những kẻ cơ hội chính trị ở Việt Nam hiện nay) đăng trên tạp chí Turkish Journal of Computer and Mathematics Education (Giáo dục toán học và máy tính Thổ Nhĩ Kỳ) 12, no. 10 (2021), viết tắt là Turcomat. Kiểm tra sơ bộ cho thấy HĐ biên tập tạp chí này chỉ có 4 người, đứng đầu là TS Đinh Trần Ngọc Huy (tự xưng là GS về ngân hàng và tài chính ở TP.HCM), 3 người còn lại có chuyên môn kỹ thuật hoặc tài chính, không liên quan gì đến giáo dục toán học và máy tính, và tất cả đều không làm việc ở Thổ Nhĩ Kỳ. Sau khi nêu thêm một số yếu tố có tính chuyên môn khác nữa, GS Ngô Việt Trung khẳng định: “Rõ ràng đây là một tạp chí mạo danh”.

Hoặc với một công trình khác, ông Ng.M.T đăng trong tạp chí PalArch về khảo cổ học ở Ai Cập và Ai Cập học, một tạp chí có tổng biên tập và phó tổng biên tập đều là người Thái Lan, một người có chuyên môn về quản trị kinh doanh, người kia về hành chính công (và ghi địa chỉ làm việc ở Trường ĐH D.T). Toàn bộ các bài báo của số báo mà ứng viên Ng.M.T đăng bài không liên quan gì đến khảo cổ. Dựa vào các dữ liệu này, GS Ngô Việt Trung khẳng định đó là một tạp chí mạo danh. Ngoài ra, ứng viên Ng.M.T còn đăng bài trên một số tạp chí “quốc tế” có nguồn gốc không rõ ràng và không có ban biên tập.

Trao đổi với PV Thanh Niên, TS Dương Tú, ĐH Purdue (Mỹ), cho rằng GS Ngô Việt Trung gọi các tạp chí trên mạo danh là chính xác. Chẳng hạn Turcomat là một tạp chí đã giả mạo tên, mã ISSN và toàn bộ thông tin nhận diện của một tạp chí khác. Tạp chí gốc vốn được xuất bản trên DergiPark, một nền tảng chung của nhiều tạp chí ở Thổ Nhĩ Kỳ, tại địa chỉ https://dergipark.org.tr/en/pub/turkbilmat. Tạp chí này do Karadeniz Technical University (KTU), một ĐH công của Thổ Nhĩ Kỳ, xuất bản từ năm 2009. Đến năm 2018, Turcomat lần đầu tiên lọt vào danh mục Scopus, nhưng chỉ 2 năm sau đó nó đã bị loại với lý do quan ngại về hành vi xuất bản bất thường. Sau đó, KTU đã quyết định chấm dứt hoạt động của tạp chí này. Ngày 25.12.2020, một kẻ nào đó đã nhanh tay đăng ký tên miền turcomat.org và mạo danh tạp chí của KTU đã ngừng hoạt động để bắt đầu trò lừa đảo.

Hàng trăm bài báo đăng trên các tạp chí giả mạo, phi pháp

Theo ông Phạm Văn Thịnh, cán bộ Trường ĐH Thủ Dầu Một, do đặc thù công việc của mình (kiểm tra hoạt động xuất bản bài báo khoa học của các cán bộ, giảng viên trong đơn vị), ông đã phát hiện việc hàng loạt nhà khoa học VN đăng bài ở các tạp chí mạo danh để có thành tích công bố quốc tế khi làm hồ sơ xét GS, PGS, phổ biến là các ngành trong lĩnh vực khoa học xã hội – nhân văn. Ông đã lên tiếng ở một số diễn đàn về hiện tượng này liên quan tới đợt xét GS, PGS năm ngoái nhưng không được chú ý.

Năm nay, khi HĐ GSNN công bố danh sách ứng viên được các HĐ GS cơ sở đưa lên, ông đã lên diễn đàn Liêm chính khoa học kêu gọi nhà nước ngừng ngay việc xét GS, PGS năm 2021 với lý do “hàng trăm bài báo đăng trên các tạp chí phi pháp, giả mạo ở nước ngoài được kê khai trong hồ sơ ứng viên chức danh GS, PGS năm 2021”.

Trao đổi với PV Thanh Niên, ông Thịnh cho biết số lượng bài báo đăng ở các tạp chí phi pháp, giả mạo ở nước ngoài trong hồ sơ ứng viên năm 2021 tăng phi mã so với hồ sơ ứng viên năm 2020. Nếu như với đợt xét năm 2020, bài báo giả mạo và phi pháp chủ yếu có trong hồ sơ ứng viên ở các HĐ triết học – chính trị học, giáo dục học, thì năm 2021 đã “lan tỏa” nhiều ngành như tâm lý học, luật học, y dược, kinh tế… (dù các ngành triết học, chính trị vẫn chiếm ưu thế). “HĐ GSNN “đá bóng” cho HĐ ngành và HĐ cơ sở về đảm bảo chất lượng bài báo và tạp chí nhưng không có hướng dẫn và tiêu chí cụ thể. HĐ ngành và HĐ cơ sở không đủ năng lực kiểm tra, phát hiện các tạp chí bất hợp pháp, giả mạo và “đá bóng” cho HĐ GSNN với lý do là chưa có khuyến cáo gì về việc xem xét các tạp chí bất hợp pháp, giả mạo này”, theo ông Thịnh. (còn tiếp)