Ngày càng nhiều nhà khoa học đăng bài báo quốc tế không ghi nơi mình làm việc

Trong đó có nhiều bài thuộc đề tài Quỹ Nafosted tài trợ, trong khi quỹ chưa có chế tài đối với hành vi này.

Thiếu kinh phí nên cán bộ “chạy khắp nơi”

Tiến sĩ H.X.T là một nhà khoa học thuộc biên chế của Phòng Nghiên cứu kinh tế, môi trường và phát triển bền vững châu Âu, Viện Nghiên cứu châu Âu, Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam (VASS). Theo thống kê trên trang cơ sở dữ liệu Scopus, từ năm 2017 đến nay, tiến sĩ H.X.T tham gia công bố 10 bài báo quốc tế. Nhưng trong 10 bài này có tới 7 bài ghi địa chỉ làm việc duy nhất là Trường ĐH T.Đ.T và 1 bài ghi địa chỉ Trường ĐH D.T.

Trong số 7 bài ghi địa chỉ làm việc duy nhất là Trường ĐH T.Đ.T, có 3 bài mà đồng tác giả là Bùi, QN với địa chỉ VASS. Theo tìm hiểu của Báo Thanh Niên, tác giả Bùi, QN chính là PGS Bùi Nhật Quang, Chủ tịch VASS. Đáng chú ý, 2 trong số 3 bài vừa kể, có 2 bài ghi lời cảm ơn Quỹ Nafosted (Quỹ phát triển khoa học và công nghệ quốc gia) đã tài trợ cho nhóm nhà khoa học thực hiện đề tài (mã số 502.01-2016.10).

Một trong những công trình mà tiến sĩ H.X.T khi đăng ký đề tài, cơ quan chủ trì là Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam, nhưng khi công bố thì đề địa chỉ Trường ĐH T.Đ.T  Q.H

Trên trang thông tin của Quỹ Nafosted, chúng tôi cũng tìm thấy thông báo phù hợp. Theo đó, quỹ này tài trợ nghiên cứu cho đề tài mã số 502.01-2016.10 (tên đề tài là Cơ hội việc làm của phụ nữ và sự phát triển của trẻ em ở nông thôn Việt Nam); cơ quan chủ trì đề tài là Viện Nghiên cứu châu Âu, VASS; chủ nhiệm đề tài là H.X.T, thời gian thực hiện từ 2017 – 2019.

Trao đổi với Báo Thanh Niên, PGS Bùi Nhật Quang xác nhận việc ông là đồng tác giả 3 bài báo quốc tế với tiến sĩ H.X.T, trong đó có 2 bài thuộc một đề tài được Quỹ Nafosted tài trợ. Nhưng ông tham gia với tư cách nhà khoa học, không phải cán bộ quản lý nên không có quyền đồng ý hay không với việc tiến sĩ H.X.T ghi địa chỉ làm việc là nơi khác chứ không phải VASS. Nhưng ngay cả với vai trò cán bộ quản lý, PGS Quang cũng không có căn cứ để “có ý kiến” khi cán bộ trong VASS công bố quốc tế không ghi địa chỉ VASS.

“Với công bố quốc tế, Viện khuyến khích anh em nhưng không có chính sách gì cụ thể, vì không có kinh phí hỗ trợ cho các nhà khoa học”, PGS Quang nói rồi cho biết thêm: “Cái khó là cơ quan nhà nước nên không bố trí được nguồn kinh phí nào hỗ trợ cho nhà khoa học. Do đó, anh em muốn có công trình thì họ phải chạy khắp nơi. Nơi nào muốn có thành tích về mặt khoa học thì họ có thể ghi địa chỉ đơn vị đó”.

Ngày càng phổ biến

Trường hợp tiến sĩ H.X.T nói trên không phải hiện tượng cá biệt. Tiến sĩ Doãn Minh Đăng, đang làm việc ở Đức, cho biết hiện tượng nhà khoa học chỉ ghi địa chỉ duy nhất trên bài báo quốc tế nhưng không phải nơi mình làm việc đang xuất hiện ngày càng nhiều.

Đó là PGS N.H.T, Trường ĐH Khoa học tự nhiên TP.HCM. PGS N.H.T được Nafosted tài trợ đề tài mã số 101.02-2019.09, cơ quan chủ trì là nơi vị PGS này làm việc. Với đề tài đó, đến nay PGS N.H.T đã công bố được 16 bài báo, trong đó 2 bài ghi địa chỉ ĐH Quốc gia TP.HCM, 4 bài ghi 2 địa chỉ (nơi mình làm việc và các trường ĐH D.T, Th.D.M), 10 bài chỉ ghi địa chỉ một cơ quan khác (Trường ĐH T.Đ.T hoặc Trường ĐH D.T).

Mô hình nhà khoa học khi nhận tài trợ ĐỒ HỌA: DOÃN MINH ĐĂNG

Tiếp theo là tiến sĩ Đ.V.H, Phó khoa Cơ bản Trường sĩ quan Không quân, đồng thời là cán bộ bán cơ hữu Trường ĐH T.L. Tiến sĩ Đ.V.H đăng ký chủ nhiệm đề tài mã số 101.01-2020.06 của Quỹ Nafosted do Trường ĐH T.L là cơ quan chủ trì. Trong 2 năm qua, tiến sĩ H. công bố được 19 bài báo quốc tế với sự hỗ trợ của đề tài này (đều ghi lời cảm ơn Quỹ Nafosted), nhưng trong đó có 8 bài chỉ ghi địa chỉ Trường ĐH T.L, còn 11 bài chỉ ghi địa chỉ Trường ĐH T.Đ.T.

Kế đến là tiến sĩ D.V.T, có đề tài được Nafosted tài trợ (mã số 101.01-2019.320) từ năm 2020 – 2022 với đơn vị chủ trì là Trường ĐH KTQD. Đề tài này hiện đã có 18 bài báo, trong đó tiến sĩ T. là đồng tác giả của 15 bài, chỉ có 2 bài ghi địa chỉ nơi mình làm việc (Trường ĐH KTQD), 13 bài tiến sĩ D.V.T đứng tên trường khác (Trường ĐH T.Đ.T 10 bài, Trường ĐH D.T 1 bài, Trường ĐH Th.D.M 2 bài).

Tra cứu dữ liệu trên trang của Quỹ Nafosted cho thấy Giáo sư H.N.L, cán bộ Viện Vật lý, Viện Hàn lâm khoa học công nghệ Việt Nam (VAST), đã được nhận tài trợ của Nafosted 4 đề tài. Trong đề tài Nafosted gần nhất, có nhiều bài ghi địa chỉ duy nhất của mình là ở Trường ĐH T.Đ.T và đều là những bài báo đăng ở tạp chí có chất lượng cao, dù khi đăng ký thì VAST là cơ quan chủ trì.

Cho đến nay, Giáo sư H.N.L có 15 bài chỉ ghi địa chỉ Trường ĐH T.Đ.T (trong đó có 6 bài cảm ơn Nafosted tài trợ), nhưng gián tiếp liên quan tới 14 bài khác có ghi địa chỉ Trường ĐH T.Đ.T hoặc Trường ĐH D.T vì đồng tác giả với vị giáo sư này là các học trò của ông (những người được ông hướng dẫn làm nghiên cứu sinh để lấy bằng tiến sĩ) và những người này chỉ ghi địa chỉ 2 trường đó.

Trong số các học trò của Giáo sư H.N.L có PGS V.V.V, cán bộ công tác lâu năm tại Trường ĐH T.N, là người cũng được nhận tài trợ của Nafosted, và cũng chỉ ghi địa chỉ Trường ĐH D.T hoặc Trường ĐH T.Đ.T trên các bài báo được tài trợ.

Trong một số bài mà Đ.V.H, hoặc D.V.T ghi Trường ĐH T.Đ.T có Giáo sư P.K.A, thầy hướng dẫn làm tiến sĩ của cả hai, là đồng tác giả. Giáo sư P.K.A cho biết ông rất buồn vì nơi 2 học trò của ông làm việc không khuyến khích việc công bố quốc tế, khiến họ công bố nhiều bài ghi địa chỉ nơi khác. “Tôi đã nhiều lần bày tỏ thái độ phản đối với học trò của mình, nhưng họ không nghe nên tôi không biết làm gì hơn”, Giáo sư P.K.A chia sẻ. (còn tiếp)