Thanh Niên có cuộc trao đổi với ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em (Bộ LĐ-TB-XH), sau loạt bài Trốn thoát khỏi bàn tay chăn dắt ăn xin của mẹ và cậu ruột thu hút sự quan tâm đặc biệt của dư luận về nỗi bức xúc trẻ em (TE) bị bóc lột, bạo hành.

Ông Đặng Hoa Nam – Ảnh: T.H

Thưa ông, Báo Thanh Niên vừa đăng tải loạt bài phản ánh câu chuyện đau lòng về 5 em bé bị mẹ và cậu ruột chăn dắt, ép buộc đi ăn xin tại Bà Rịa-Vũng Tàu. Nạn chăn dắt TE ăn xin gần đây tái diễn tại nhiều địa phương, theo ông đâu là nguyên nhân?

Hành vi chăn dắt TE ăn xin trên đường phố, cho dù là người ngoài chăn dắt hay thậm chí là cha mẹ các em, thì cũng là hành vi vi phạm pháp luật. Luật TE đã quy định, hành vi bóc lột TE, bắt trẻ ăn xin bị nghiêm cấm, tuy nhiên về mặt pháp luật còn có khoảng trống. Từ trước đến nay, cũng có rất nhiều vụ việc chăn dắt TE ăn xin được phát hiện, nhưng chúng ta chủ yếu xử lý bằng cách đưa các em trở về nhà, sau đó yêu cầu cơ quan pháp luật vào cuộc. Những hành vi này thường không bị xử lý hình sự mà chỉ xử lý hành chính nên chưa đủ sức răn đe, đặc biệt là đối với hành vi nhiều lần để TE lang thang, ăn xin có tổ chức nhằm bóc lột sức lao động TE.

Thời gian vừa qua chúng tôi ghi nhận những vụ việc liên quan đến xâm hại TE xử lý vi phạm hành chính còn rất ít, hầu như cơ quan chức năng ít quan tâm, không muốn xử lý, chỉ khi nào chạm mức độ hình sự thì họ mới xử lý hành chính.

Ở vụ việc tại Bà Rịa-Vũng Tàu, chúng tôi ghi nhận sự vào cuộc rất kịp thời của đội tình nguyện, sự hỗ trợ của PV Báo Thanh Niên và các cơ quan công an đã giải cứu các cháu bé và đưa vụ việc ra ánh sáng. Qua vụ việc này cũng cho thấy, để vấn nạn trên xảy ra và thường xuyên tái diễn, trách nhiệm đầu tiên thuộc về chính quyền địa phương, đặc biệt là cấp cơ sở.

Luật TE quy định chủ tịch UBND cấp xã, huyện, tỉnh là người đầu tiên phải chịu trách nhiệm khi để xảy ra vụ việc xâm hại TE trên địa bàn. Theo Chỉ thị 23 của Thủ tướng về tăng cường các giải pháp thực hiện quyền TE và bảo vệ TE mới ban hành tháng 5.2020, người đứng đầu địa phương, người đứng đầu các cơ quan đơn vị làm công tác bảo vệ TE ở địa phương phải chịu trách nhiệm về vấn đề này.

Phải xử lý hình sự

Cuối tháng 8 vừa qua, Bộ LĐ-TB-XH đã có công văn gửi các địa phương về việc tăng cường các biện pháp phòng, chống tình trạng ăn xin nói chung và TE lang thang, ăn xin nói riêng.

Trong công văn này, Bộ LĐ-TB-XH cũng đề nghị cơ quan LĐ-TB-XH, công an và các cơ quan chức năng tiến hành ngay việc kiểm tra, xác minh và xử lý nghiêm các vụ việc có dấu hiệu lợi dụng, dụ dỗ, môi giới, ép buộc, trục lợi TE, người khuyết tật, người cao tuổi lang thang ăn xin. Thực hiện nghiêm các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về bảo vệ TE, bảo đảm quyền của các đối tượng yếm thế và pháp luật về trợ giúp xã hội.

Đặc biệt, Bộ LĐ-TB-XH kiến nghị xem xét, xử lý trách nhiệm người đứng đầu cơ quan, tổ chức, chính quyền địa phương khi để tái diễn tình trạng người lang thang ăn xin hoặc không hỗ trợ, can thiệp, xử lý kịp thời các vụ việc vi phạm quyền TE; kịp thời xử lý vi phạm hành chính hoặc chuyển hồ sơ vụ việc có dấu hiệu vi phạm hình sự tới các cơ quan chức năng để xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Luật TE cũng đã quy định nghiêm cấm hành vi bóc lột TE, tuy nhiên thực tế chủ yếu chỉ xử lý được về mặt hành chính chứ chưa xử lý được về mặt hình sự, vì luật hình sự quy định hành vi bóc lột sức lao động TE phải gây thương tổn về mặt thể chất và tinh thần, khi giám định tỷ lệ thương tật ít nhất 11% mới có thể xử lý hình sự hoặc gây thương tổn từ 2 – 3 em trở lên.

Hiện nay, với hành vi xâm hại TE chủ yếu chỉ giám định về thương tích trên cơ thể, còn gây tổn hại về tinh thần thì các tiêu chí giám định và các cơ sở có chức năng giám định rất ít, đồng thời cũng chưa có một hệ thống thang bảng để xử lý. Chúng ta chưa có những quy định như vậy nên khó tăng nặng chế tài với những hành vi đó. Vì vậy, những hành vi gây tổn hại, xâm hại TE cần phải có những biện pháp xem xét lại hệ thống pháp luật tăng mức xử lý nặng hơn. Về mặt lâu dài, chúng ta phải bổ sung những quy định này trong pháp luật hình sự để tăng tính giáo dục và răn đe.

THU HẰNG

TNO