Nhu cầu cao, giá tốt

Một ngày giữa tháng 10, lực lượng thu mua của Công ty TNHH thủy sản Tấn Phát (H.Trần Đề, Sóc Trăng) kéo lưới bắt 20 tấn tôm thẻ của một hộ dân ở ấp Trà Đuốc, xã Viên Bình. Ao tôm này cùng kích cỡ 30 con/kg, giá giao dịch tại ao là 163.000 đồng/kg. Ông Lưu Trường Giang, đại diện kinh doanh của Công ty TNHH thủy sản Tấn Phát, cho biết giá tôm kích cỡ lớn đã tăng 5.000 đồng/kg so với tuần trước.

Hiện nay, giá tôm không còn sốt như hồi tháng 6 – 7, nhưng vẫn còn khá cao và kích thích người dân gia tăng sản lượng. Theo Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản VN (VASEP), xuất khẩu tôm đã chững lại do thiếu nguyên liệu và tình hình lạm phát ở châu Âu. Tuy nhiên trong tháng 9, kim ngạch xuất khẩu (XK) tôm vẫn tăng 13% so với cùng kỳ năm trước. Mặt hàng này đang dẫn đầu về kim ngạch XK thủy sản với 3,4 tỉ USD. Kim ngạch XK cá tra đạt 2 tỉ USD, tăng trưởng ấn tượng đến 82%, các loại thủy hải sản khác như cá ngừ, mực, bạch tuộc, nhuyễn thể… cũng đều tăng trưởng mạnh và đạt 3,2 tỉ USD.

VASEP nhận định tình hình XK thủy sản có dấu hiệu chững lại vào tháng 7, nhưng ngay sau đó đã phục hồi, nhất là thị trường các nước ASEAN láng giềng của VN. Với tốc độ tăng trưởng đột phá và liên tục trong những năm gần đây, tính đến nay, tỷ trọng của thị trường ASEAN đã gần tương đương với EU trong tổng XK cá tra của VN. XK cá tra sang thị trường này tính đến hết quý 3/2022 đạt trên 70 triệu USD, tăng 81% so với cùng kỳ năm 2021. Riêng thị trường Thái Lan, Singapore hiện nay có 70 doanh nghiệp (DN) VN có sản phẩm cá tra XK sang đây.

Chế biến, xuất khẩu thủy sản đang có bước tăng trưởng vượt bậc trong năm 2022  CHÍ NHÂN

“Trong bối cảnh chi phí vận tải đường biển tăng mạnh, ngành hàng XK cá tra lại có giá bán không cao so với các loài thủy hải sản khác, nên những thị trường có vị trí địa lý gần như các nước ASEAN là một sự lựa chọn phù hợp của một số DN XK cá tra. Với tốc độ tăng trưởng hiện nay, ASEAN có xu hướng chiếm lĩnh tỷ trọng XK cá tra nhiều hơn, có thể vượt qua EU trong thời gian tới”, đại diện một DN XK cá tra cho biết.

Vấn đề của VN là diện tích nuôi trồng manh mún, chưa có nhiều trang trại nuôi đạt chuẩn ASC để nâng tầm con tôm VN. Chỉ có nuôi mức độ trang trại mới áp dụng được các tiêu chuẩn công nghệ cao và có cơ hội tăng năng suất, giảm thiểu rủi ro, giảm giá thành… Như vậy, cần có chính sách tích tụ đất đai và chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực nuôi tôm, thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số trong nuôi tôm…

TS Hồ Quốc Lực

Trong khi đó, nhờ tận dụng tốt Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP), các thị trường khác như Canada, Brazil…cũng tăng cường nhập khẩu cá tra của VN. Dự báo riêng kim ngạch XK cá tra trong năm nay có thể đạt 2,6 tỉ USD. Sự trở lại của thị trường Trung Quốc trong thời gian gần đây cũng mang lại nhiều kết quả kinh doanh khả quan cho các DN.

Cần có chiến lược dài hơi

Tổng thư ký VASEP Trương Đình Hòe nhận định: “Hiện nay nguồn nguyên liệu từ nuôi trồng chiếm 70% nguyên liệu cho chế biến XK, nên DN đều có nhu cầu mở rộng các vùng nuôi tập trung để tăng nguyên liệu cho chế biến XK. Tuy nhiên, hiện nay các địa phương đang đô thị hóa, nên các biến động từ quy hoạch đất cho sản xuất và những quy hoạch về sử dụng đất đang là thách thức lớn cho DN thủy sản và người nuôi thủy sản. Do vậy, VASEP cho rằng cần thúc đẩy nhanh việc sửa luật Đất đai, trong đó cần đặc biệt quan tâm tới vấn đề tích tụ ruộng đất, quy định sử dụng đất, quy hoạch đất để ngành thủy sản phát triển được các vùng nuôi tập trung phù hợp”.

Về nhập khẩu, VASEP cho rằng các chính sách khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu thủy sản cho sản xuất, XK còn thiếu, các thủ tục cho nhập khẩu vẫn còn khó khăn, vướng mắc. Trên cơ sở chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Hiệp hội đề nghị Chính phủ ban hành quy định và chính sách khuyến khích nhập khẩu nguyên liệu thủy sản để sản xuất XK, gia công XK.

Việc này sẽ giúp cho VN tận dụng lợi thế về năng lực chế biến hiện đại, tay nghề công nhân và đạt được mục tiêu trở thành “nhà máy gia công” lớn của thủy sản thế giới. Một thách thức, khó khăn khác mà các DN thủy sản đang gặp phải là các thủ tục Chứng nhận nguồn gốc thủy sản khai thác còn nhiều bất cập, khiến DN gặp vướng mắc khi sử dụng nguồn nguyên liệu khai thác có chứng nhận.

Đồng tình với kiến nghị trên, TS Hồ Quốc Lực, nguyên Chủ tịch VASEP, Chủ tịch HĐQT Công ty Sao Ta (FIMEX VN), phân tích: “Trên thế giới hiện nay có 6 nước nuôi tôm có sản lượng cao là Ecuador, Ấn Độ, VN, Trung Quốc, Indonesia và Thái Lan. Trong đó Ecuador, Ấn Độ và VN là 3 nước có sản lượng tôm cao nhất. Về thị trường tiêu thụ tôm chính gồm Mỹ, châu Âu, Nhật Bản, như vậy có sự cạnh tranh, có đan xen nhau, mặc dù khác nhau ở phân khúc sản phẩm. Nếu phân tích về lợi thế, trình độ chế biến của VN là cao nhất. Ấn Độ mới cải thiện trong 5 – 7 năm gần đây trong khi Ecuador chỉ mới bắt đầu tăng cường đầu tư trong vòng 2 – 3 năm gần đây. Do vậy, giá tôm tiêu thụ trung bình của VN là cao nhất và Ecuador là thấp nhất.

Tuy nhiên, vấn đề của VN là diện tích nuôi trồng manh mún, chưa có nhiều trang trại nuôi đạt chuẩn ASC để nâng tầm con tôm VN. Chỉ có nuôi mức độ trang trại mới áp dụng được các tiêu chuẩn công nghệ cao và có cơ hội tăng năng suất, giảm thiểu rủi ro, giảm giá thành… Như vậy, cần có chính sách tích tụ đất đai và chính sách khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực nuôi tôm, thúc đẩy ứng dụng chuyển đổi số trong nuôi tôm…”.

Theo ông Hồ Quốc Lực, hiện nay các DN VN đã tạo được vị thế quan trọng trong lĩnh vực cung ứng thủy sản cho thế giới, nhưng để chạy đua cho vị trí cao hơn nữa thì cần có những hoạch định đúng đắn và kịp thời, mọi sự chủ quan và chậm trễ đều có thể phải trả giá đắt.