Thế nhưng, phần lớn của “miếng bánh ngon” này đang thuộc về các doanh nghiệp ngoại.

17 Doanh nghiệp Việt chật vật chia nhau… 1% thị trường

Gần 1 thập niên trước, ở VN chưa ai biết tới khái niệm “ứng dụng gọi xe”, di chuyển trong nội đô phổ biến nhất chỉ có xe ôm và taxi. Tháng 2.2014, Grab đặt chân vào VN với tên gọi GrabTaxi. Ứng dụng này khi đó chỉ là một phần mềm công nghệ hỗ trợ dịch vụ kết nối với các hãng taxi, giúp người dùng gọi taxi dễ dàng, minh bạch hơn nên thực tế chưa tạo dấu ấn đặc biệt. Phải tới 4 tháng sau, khi Uber chính thức gia nhập, cuộc bùng nổ thị trường gọi xe công nghệ mới thật sự bắt đầu.

Grab – “ông lớn” công nghệ từ Singapore thống lĩnh thị trường gọi xe của VN NGỌC DƯƠNG

Mới đầu là dịch vụ gọi xe 4 bánh “chiến đấu” cùng taxi truyền thống, sau đó tới gọi xe 2 bánh, vận chuyển hàng hóa, giao nhận đồ ăn…, hai “ông lớn” công nghệ đến từ Singapore và Mỹ từng bước thống lĩnh thị trường, thay đổi hoàn toàn thói quen gọi xe của người Việt. Chỉ sau vài năm, các ứng dụng đặt xe, ứng dụng giao hàng, gọi đồ ăn… nằm trong danh mục không thể thiếu trên màn hình điện thoại của đa số người dân tại các TP lớn.

Theo số liệu từ Vụ Vận tải (Bộ GTVT), sau 7 năm phát triển, thị trường gọi xe trực tuyến tại VN đã có sự tham gia của 20 nền tảng khác nhau. Đến nay, có khoảng 67.000 xe taxi, 90.000 xe hợp đồng đã đăng ký kinh doanh và được cấp phù hiệu. Với doanh thu khoảng 2,4 tỉ USD trong năm 2021 và tốc độ tăng trưởng bình quân đạt khoảng 30 – 35% mỗi năm trong giai đoạn từ 2015 đến nay… thị trường gọi xe công nghệ có mức tăng trưởng cao thứ hai tại VN, chỉ sau thương mại điện tử bán lẻ.

Đáng nói, theo số liệu của Statista năm 2020, tổng thị phần của 3 doanh nghiệp (DN) lớn nhất trên thị trường gồm Grab, Gojek và Be đã đạt gần 99%. Nghĩa là, 17 ứng dụng gọi xe “made in Vietnam” còn lại chỉ chia nhau hơn 1% thị phần. Thực tế, nhiều số liệu đã được nghiên cứu cho thấy thực chất, trong cuộc chơi này, Grab vẫn là “người cầm cái”.

Còn nhớ sau khi mua lại hoạt động của Uber tại Đông Nam Á vào tháng 3.2018, Grab gần như “một mình một chợ” trên thị trường VN. Thực tế, một số DN Việt cũng đã chớp thời cơ gia nhập đường đua. Nổi bật là Vato – tiền thân là dịch vụ gọi xe với tên gọi ViVu nhưng sau đó được Công ty CP xe khách Phương Trang mua lại. Phương Trang tuyên bố đầu tư 100 triệu USD, tương đương hơn 2.000 tỉ đồng để phát triển Vato nhưng kể từ đó ứng dụng này hoạt động khá im ắng và ì ạch đến nửa cuối 2019 mới có động thái trở lại khi ra mắt cùng lúc dịch vụ giao đồ ăn, giao hàng, giao vé xe. Sau đó, FastGo – thành lập từ nguồn vốn của các cổ đông sáng lập trong nước mà chủ yếu là từ ông Nguyễn Hòa Bình (sáng lập Tập đoàn Nexttech) – cũng mang đến nhiều kỳ vọng khi vừa ra mắt đã được quỹ đầu tư mạo hiểm của VinaCapital rót khoản vốn triệu USD. Song, đến giờ cái tên này cũng chẳng còn được mấy người nhắc tới. Tương tự, Go-Ixe, Aber… ra mắt rầm rộ, nhận được nhiều ủng hộ của người tiêu dùng khi đánh vào tâm lý người Việt ủng hộ hàng Việt nhưng cuối cùng cũng phải im hơi lặng tiếng.

Phải đến khi Gojek (khi mới vào VN có tên GoViet) “chào sân”, tình thế mới xoay chuyển. Được hậu thuẫn từ công ty mẹ – “kỳ lân” công nghệ của Indonesia, Gojek nhanh chóng lao vào cuộc đua “đốt tiền” với dồn dập khuyến mãi cho cả tài xế và người dùng, tuyên bố chiếm đến 35% thị phần chỉ trong 6 tuần ra mắt dịch vụ gọi xe 2 bánh. Giai đoạn diễn ra cuộc so găng nảy lửa giữa Grab – Gojek cũng là lúc ông Trần Thanh Hải – thành viên sáng lập của “kỳ lân” VNG, tuyên bố khai sinh ứng dụng gọi xe Be. Không nhanh chóng mở rộng nhiều dịch vụ, Be chỉ tập trung vào dịch vụ duy nhất là gọi xe. 9 tháng sau khi ra mắt, “đội quân ong vàng” nhanh chóng phủ khắp mọi nẻo đường, không ít lần xuất hiện trên các trang báo nước ngoài và được nhận định là start-up lớn nhanh nhất châu Á. Đồng thời, tuyên bố chiếm lĩnh khoảng 30% thị trường…

Tuy vậy, một khảo sát của Q&Me công bố vào tháng 6.2021 dựa trên số lượng khách hàng sử dụng dịch vụ gọi xe 2 bánh tại VN thì Grab hiện vẫn chiếm khoảng 60% thị phần, Gojek chiếm 19%, Be chiếm 18%. Đối với ô tô, thị phần của Grab áp đảo với 66%, Be chiếm 22% và phần còn lại chia cho các ứng dụng khác.

Rất khó để doanh nghiệp Việt “cướp cái”

Là Co-Founder một start-up công nghệ tại TP.HCM, đồng thời từng tham gia vận hành hệ thống của Uber khi ứng dụng này mới vào VN, anh N.Đ.C khẳng định nếu đặt mục tiêu chiếm thị phần chi phối thì DN Việt không thể đấu lại được các đối thủ ngoại.

Theo anh N.Đ.C, mọi người hay nói cuộc chơi công nghệ nhưng thực tế công nghệ không phải vấn đề quá lớn. Ứng dụng gọi xe không phải công nghệ chuyên sâu, không cần đòi hỏi trình độ lập trình xuất chúng mới làm được. Vấn đề đầu tiên là “tiền đâu”. Grab, Uber khi mới khai mở thị trường phải “đốt tiền” qua khuyến mãi cho cả tài xế và người đặt xe để họ thử nghiệm, tham gia vào mô hình mới. Tài xế cần khuyến khích để huy động số lượng lớn trong thời gian ngắn, đảm bảo nhu cầu của người dùng, để họ thấy tiện lợi. Ngược lại, người dùng cũng cần bị hấp dẫn để đặt xe nhiều hơn, tăng thu nhập cho tài xế. Uber bị Grab thâu tóm, cũng bởi thua trong cuộc đua “đốt tiền”. Trong khi đó, DN Việt vừa vốn mỏng, bỏ 1 đồng là mong phải có lời ngay trên 1 đồng đó, không chấp nhận và cũng không đủ khả năng lỗ 3 – 5 năm, thậm chí tới 10 năm mới thu lời như các DN ngoại. Bên cạnh đó, chiến lược của các “ông lớn” ngoại cũng dài hơi hơn nhiều. Ngay từ khi bắt đầu vào VN, Grab, Uber hay Gojek đã xác định thị trường gọi xe chỉ là bước đệm để mở rộng thành hệ sinh thái gồm nhiều dịch vụ như gọi đồ ăn, giao nhận hàng hóa, thanh toán… Trong khi DN Việt còn đang loay hoay giành thị phần gọi xe thì họ đã tiến tới các dịch vụ khác, “chiếm” trước các cửa hàng, nhà hàng, hộ kinh doanh, đối tác… DN Việt chậm hơn, vừa ít lựa chọn hơn, vừa phải bỏ thêm nhiều tiền để “giành giật” bằng khuyến mãi.

“Người khai mở thị trường vốn đã khẳng định được thương hiệu, lại có tiềm lực tài chính mạnh hơn, tầm nhìn chiến lược dài hơn. DN Việt vừa yếu hơn, vừa đi sau nên thị phần không thể mong đấu lại được”, anh N.Đ.C nhận định.

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS), thừa nhận để ủng hộ DN Việt, ông cũng sử dụng các ứng dụng gọi xe của VN nhưng đã nhiều lần có trải nghiệm không tốt về phần công nghệ. Trong khi Grab, Gojek sở hữu giải pháp công nghệ tốt hơn, lại có lợi thế thu hút các quỹ đầu tư lớn rót vốn để đầu tư mạnh hơn cho sản phẩm. Định vị của họ tốt hơn, tính năng tốt hơn, sở hữu lợi thế từ việc đi trước nên DN Việt chưa thể cạnh tranh được.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quang Đồng đánh giá thị trường gọi xe tại VN đang phát triển lành mạnh. Càng nhiều DN tham gia, kinh tế càng hưởng lợi. DN ngoại kích thích các DN nội phải cạnh tranh, tìm tòi phát triển và hoạt động nghiêm túc hơn, chất lượng hơn, người dùng hưởng lợi. Đồng thời, đây là hệ sinh thái theo mô hình kinh tế chia sẻ nên Grab, Gojek hay Be phát triển thì cũng đều kéo theo các tài xế, nhà hàng, các đối tác cung cấp dịch vụ… lớn mạnh theo.

HÀ MAI

TNO