Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris đã công bố cam kết mới, bao gồm kế hoạch mở thêm đại sứ quán, trong bài phát biểu trực tuyến tại Diễn đàn Quần đảo Thái Bình Dương (PIF) diễn ra ở Fiji ngày 13.7, theo Bloomberg. Các nhà lãnh đạo và quan chức ngoại giao trong khu vực đã nhóm họp tại Suva từ ngày 11.7.

Mỹ mở các sứ quán mới

“Chúng tôi nhận ra rằng trong những năm gần đây, các quần đảo ở Thái Bình Dương có thể đã không nhận được sự quan tâm và ủng hộ về ngoại giao mà các vị đáng được nhận. Vì vậy, hôm nay tôi ở đây để nói trực tiếp với vị rằng chúng tôi sẽ thay đổi điều đó”, bà Harris nói.

Bà Harris phát biểu trực tiếp tại hội nghị các đảo quốc Thái Bình Dương ngày 13.7  AFP

Bà Harris thông báo Mỹ sẽ bổ nhiệm một đại sứ bên cạnh PIF để tiếp tục tăng cường sự hiện diện ngoại giao của Washington tại khu vực, cũng như thiết lập đại sứ quán ở Kiribati và Tonga. Trước đó, Mỹ đã thông báo sẽ mở lại đại sứ quán ở Quần đảo Solomon.

Thủ tướng Siaosi Sovaleni cho biết Tonga “thực sự vui mừng vì Mỹ sẽ mở đại sứ quán tại đất nước của ông, đây sẽ là lần đầu tiên”. “Đây là một cột mốc lớn. Chúng tôi rất vui vì cuối cùng đã có sự hiện diện của Mỹ tại Tonga”, ông nói.

Mỹ cùng các chính phủ bao gồm Úc và New Zealand đang khẩn trương tăng cường quan hệ với các đảo quốc Thái Bình Dương giữa lúc Trung Quốc thúc đẩy nỗ lực gia tăng ảnh hưởng tại khu vực quan trọng về chiến lược. Các quan chức đã bị sốc trước việc Solomon và Trung Quốc ký kết một thỏa thuận an ninh hồi tháng 4. Đây là thỏa thuận đầu tiên như vậy ở Thái Bình Dương và được xem là thắng lợi ngoại giao lớn của Bắc Kinh.

Bà Harris ngày 13.7 cũng công bố kế hoạch tăng tài trợ lên đến 60 triệu USD/năm cho các dự án ở Thái Bình Dương, bao gồm cơ sở hạ tầng chống biến đổi khí hậu, chống đánh bắt bất hợp pháp và đầu tư vào bảo tồn biển. Khoản tài trợ mới này phải được quốc hội Mỹ phê duyệt.

Hội nghị kéo dài 4 ngày của PIF là dịp để các đảo quốc Thái Bình Dương thảo luận cách thức thu hút nhiều hơn sự hỗ trợ của quốc tế để phát triển kinh tế và chống biến đổi khí hậu. Song nghị trình bị lu mờ bởi việc Kiribati trước đó đã rút khỏi diễn đàn, vì tranh chấp vai trò lãnh đạo trong nhóm.

Nhà Trắng cho biết thỏa thuận mới sẽ nằm trong Chiến lược Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương của Mỹ. Fiji hồi tháng 5 đã trở thành đảo quốc Thái Bình Dương đầu tiên tham gia Khuôn khổ Kinh tế Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương (IPEF) do Washington sáng lập. Trong bài phát biểu của mình, bà Harris đã tiết lộ kế hoạch tái thiết lập văn phòng Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) tại Fiji và đưa các tình nguyện viên của Đoàn Hòa bình (Peace Corps) trở lại một số quốc gia.

Cạnh tranh gia tăng

Phó tổng thống là quan chức cấp cao mới nhất của Mỹ đến khu vực nơi đã chứng kiến sự leo thang trong cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc với Mỹ và các đồng minh leo thang sau vụ ký kết hiệp ước an ninh Solomon. Nội dung chi tiết của thỏa thuận đó chưa được công khai, nhưng một bản dự thảo bị rò rỉ cho thấy Solomon sẽ cho phép các tàu chiến Trung Quốc ghé cảng ở đảo quốc này.

Trong bài phát biểu của mình tại hội nghị của PIF, bà Harris nói rằng điều quan trọng là các quốc gia có thể hành động mà “không bị gây hấn hoặc ép buộc”. Bà nói: “Vào thời điểm mà chúng ta thấy những kẻ xấu tìm cách phá hoại trật tự dựa trên luật lệ, chúng ta phải đoàn kết”.

Mỹ và Úc dựa vào Thái Bình Dương vì lợi ích kinh tế và an ninh quốc gia, trong khi Trung Quốc muốn giành được sự ủng hộ của các nước đang phát triển cho nghị trình ngoại giao của Bắc Kinh trên toàn cầu, đặc biệt là tại Liên Hiệp Quốc.

Ủy viên Quốc vụ, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đã có chuyến thăm 8 nước ở Thái Bình Dương hồi tháng 5 để ký kết thỏa thuận kinh tế với một số quốc gia, bao gồm một hiệp ước kinh tế và an ninh trên phạm vi rộng nhưng cuối cùng đã không thành công.

Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị đến Solomon hồi cuối tháng 5  AFP

Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 11.7 cho biết Bắc Kinh không liên quan gì đến việc Kiribati rút khỏi PIF.

“Trong nhiều năm, Trung Quốc và PIF đã có quan hệ hợp tác tốt đẹp. Trung Quốc không can thiệp vào công việc nội bộ của các đảo quốc Thái Bình Dương và hy vọng thấy các nước này đoàn kết hơn và hợp tác chặt chẽ hơn vì sự phát triển chung”, người phát ngôn Uông Văn Bân cho biết trong một cuộc họp báo thường kỳ.

LAM VŨ

TNO