Nhiều trường hợp kê khai lại giá chuyển nhượng tăng từ 2 – 5 lần

Từ cuối năm 2021 đến nay, Bộ Tài chính đã nhiều lần chỉ đạo Tổng cục Thuế, các cục thuế địa phương thực hiện các biện pháp để chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản (BĐS). Tuy nhiên, thời gian vừa qua, có phản ánh ở một số nơi, một số cán bộ thuế gây khó khăn, nhũng nhiễu cho người dân, doanh nghiệp. Bộ Tài chính có công văn yêu cầu Tổng cục Thuế tăng cường kiểm tra, xử lý nghiêm hành vi vi phạm của công chức liên quan đến chống thất thu thuế trong lĩnh vực BĐS.

Đồng thời, chỉ đạo Tổng cục Thuế khẩn trương tham mưu giải pháp để xác định sát giá thị trường BĐS nhằm tránh thất thu thuế. Trước đó, Tổng Cục thuế cũng đề nghị cơ quan thuế tỉnh thành tham mưu UBND ra hệ số bảng giá đất riêng để làm căn cứ áp dụng tính thuế thu nhập chuyển nhượng BĐS. Các cục thuế tỉnh thành cũng đã có đề nghị UBND tỉnh thành địa phương hướng này để xác định giá tính thuế. Đồng thời, những hồ sơ có dấu hiệu trốn thuế, chuyển sang cơ quan điều tra…

Nhiều giải pháp của cơ quan thuế siết thuế thu nhập cá nhân trong giao dịch bất động sản  NGỌC THẮNG

Theo Tổng cục Thuế, số thu thuế từ hoạt động chuyển nhượng BĐS tăng qua những năm gần đây. Chẳng hạn, năm 2020 tăng gần 1.800 tỉ đồng, tỷ lệ tăng 12% so với năm 2019; năm 2021 tăng hơn 4.900 tỉ đồng, tỷ lệ tăng 30% so với năm 2020. Lũy kế 3 tháng đầu năm 2022 tăng 3.200 tỉ đồng, tỷ lệ tăng 63% so với 3 tháng đầu năm 2021. Trong giai đoạn 1.1.2021 – 15.1.2022, cơ quan thuế các cấp đã thực hiện đấu tranh chống thất thu với 233.983 tổ chức, cá nhân có hồ sơ chuyển nhượng BĐS qua đó tăng thu hơn 500 tỉ đồng và chỉ tính riêng giai đoạn 3 tháng đầu năm 2022, có 60.289 hồ sơ với số thu tăng hơn 326 tỉ đồng. Người nộp thuế đã nâng cao ý thức khai tăng giá chuyển nhượng ngay từ ban đầu khi làm hợp đồng công chứng. Cụ thể, tại Hà Nội năm 2021 tăng 550 tỉ đồng so với năm 2020, tỷ lệ tăng 24% trong khi lượng hồ sơ tăng 11,7%; tại TP.HCM năm 2021 tăng 20% với năm 2020, 3 tháng đầu năm 2022 tăng 57,11% so với cùng kỳ. Cá biệt qua đấu tranh tại một số địa phương, các tổ chức cá nhân đã kê khai giá chuyển nhượng BĐS tăng từ 2 – 5 lần so với giá kê khai ban đầu.

Thế nhưng trên thực tế, việc siết 2 giá trong kê khai chuyển nhượng BĐS cũng đang dẫn tới việc hồ sơ chuyển nhượng BĐS ùn ứ trong khi xác định giá thị trường để tính thuế khá mông lung.

Ủng hộ việc cơ quan thuế chống thất thu trong lĩnh vực này nhưng theo ông Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cần phải xem lại cách làm hiện nay chưa được hiệu quả, nhiều khi “làm quá” mà vi phạm luật và gây thiệt hại cho người dân”. Như trường hợp bà Thanh Hòa (TP.Thủ Đức) cho biết, hồ sơ bán đất của bà đã được xác định số thuế phải đóng sau khi bà cam kết kê khai lại giá giao dịch bán đất sau gần 4 tháng qua. Bà Hòa bán miếng đất từ tháng 1 nhưng đến nay mới có thông tin về việc thực hiện nghĩa vụ thuế. Do chưa xác định được số thuế đóng, tiền mà khách mua thanh toán đất của bà Hòa vẫn bị treo trong tài khoản ngân hàng. Còn khách hàng mua đất của bà Hòa cho đến nay chưa nhận được đất để xây nhà, vẫn phải ở nhà trọ. “Trước đây bán nhà đất, thủ tục đóng thuế nhanh lắm nhưng gần đây lâu vậy, lỡ hết cả công việc. Cứ nghĩ kê khai trên giá đất của nhà nước quy định là ổn rồi, đến khi khai lại bằng giá chuyển nhượng, cũng phải chờ cả tháng. Qua tuần sau, tôi đi đóng thuế cho xong giấy tờ”, bà Hòa cho hay.

Cần giải quyết điểm “tù mù” về giá

Ông Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, cho rằng xác định giá BĐS theo giá thị trường trước khi tính thuế là điểm “tù mù” gây ra bức xúc giữa người dân và cán bộ thuế trong thời gian qua. Đây cũng là điểm hồ sơ thuế bị kéo dài, cán bộ thuế dễ gây khó và nhũng nhiễu người dân. Trên thực tế, người dân khi giao dịch thường có tâm lý khai nửa giá thị trường để giảm số thuế phải đóng. Việc áp dụng các biện pháp nhằm tránh thất thu thuế trong giao dịch BĐS như thời gian qua là cần thiết nhưng cần làm một cách tổng thể chứ không sẽ phát sinh các hệ lụy. Chẳng hạn, việc yêu cầu giao dịch qua tài khoản ngân hàng mà không có một chế tài nào cũng sẽ dẫn đến tình trạng thanh toán một phần bằng tiền mặt, khuyến khích sử dụng tiền mặt trong thanh toán.

Để tăng thu ngân sách liên quan BĐS, ông Trương Thanh Đức cho rằng chỉ có thể sửa luật. Luật Thuế thu nhập cá nhân năm 2007, luật Quản lý thuế năm 2019 cũng như các nghị định và thông tư về thuế thu nhập cá nhân, không có điều khoản nào có thể hiểu là hợp đồng chuyển nhượng không được ghi thấp hơn giá giao dịch thực tế. Việc ghi giá trong hợp đồng công chứng đã mặc nhiên thừa nhận suốt hàng chục năm qua chỉ loanh quanh gần sát với khung giá nhà đất. Vì vậy, muốn người dân phải ghi đúng giá giao dịch thực tế trên hợp đồng công chứng, thì trước hết Nhà nước phải sửa đổi pháp luật theo hướng rõ ràng, cụ thể, dễ hiểu và thấu tình, đạt lý. Đồng thời, Nhà nước cũng cần thực hiện nhiều việc khác để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và khả thi trong việc triển khai.

Theo ông Trần Xoa, cơ quan thuế cần tuyên truyền mạnh hơn nữa những quy định và thực hiện giải quyết hồ sơ thuế theo đúng quy định để tạo thuận lợi cho dân. Đối với những hồ sơ nghi ngờ kê khai giá thấp hơn giá giao dịch, có căn cứ thực hiện phạt vi phạm hành chính nếu số thuế trốn chưa đủ mức chuyển hồ sơ cho cơ quan công an. Người dân cũng cần nắm thông tin thuế suất thuế trên giá kê khai là 2% nên việc khai đúng để tránh hồ sơ bị chậm giải quyết, dẫn đến giao dịch kéo dài. Việc kê khai thấp hơn 1 – 2 tỉ đồng, làm giảm đi số thuế phải đóng 20 – 40 triệu đồng mà gặp nhiều rắc rối hơn thì chắc chắn nhiều người sẽ xem xét mà kê khai đầy đủ.