Thường dân Mariupol xếp hàng chuẩn bị di tản khỏi thành phố dưới sự giám sát của lực lượng ly khai thân Nga ngày 20-4 – Ảnh: REUTERS

“Trước hoặc sau giữa trưa hôm nay, Nhà máy Azovstal sẽ nằm hoàn toàn dưới sự kiểm soát của các lực lượng vũ trang Liên bang Nga”, người đứng đầu Cộng hòa Chechnya thuộc Nga, ông Ramzan Kadyrov tuyên bố ngày 21-4.

Đây không phải là lần đầu tiên nhân vật này tỏ rõ quyết tâm sẽ kiểm soát Nhà máy Azovstal, nơi những binh sĩ Ukraine cuối cùng còn cầm súng ở Mariupol đang cố thủ.

Truyền thông quốc tế lẫn giới chức phương Tây đang ngày một kém lạc quan về tương lai của Mariupol. Hãng tin Reuters của Anh gọi việc kiểm soát được hoàn toàn Mariupol là “phần thưởng chiến lược lớn nhất” mà Nga có được kể từ đầu cuộc chiến.

Thành phố có 400.000 dân này từng là biểu tượng của tinh thần chiến đấu tại Ukraine. Phe ly khai được Nga hậu thuẫn đã “từng chiếm” Mariupol vào năm 2014, nhưng bị đẩy lùi ngay sau đó không lâu.

Mariupol đã luôn trụ vững kể từ đó, bất chấp việc chỉ cách các khu vực phe ly khai kiểm soát chưa đầy 30 km.

Đặt trong bối cảnh hiện tại, có một số lý do khiến Nga quyết kiểm soát Mariupol, còn Ukraine thì quyết giữ:

Cục diện chiến trường Ukraine ngày 20-4. Vị trí của thành phố Mariupol cho thấy nó nằm giữa các khu vực do Nga và phe thân Nga kiểm soát ở miền đông Ukraine – Nguồn: ISW

Vị trí chiến lược về mặt quân sự

Khi Nga phát động “Chiến dịch quân sự đặc biệt” ngày 24-2, Mariupol bị đặt vào thế gọng kìm khi nằm giữa hai cánh quân Nga tiến từ Donbass và bán đảo Crimea.

Việc kiểm soát Mariupol sẽ giúp Nga có toàn quyền kiểm soát bờ biển Azov và thiết lập hành lang đường bộ an toàn nối liền lục địa Nga và lãnh thổ ly khai thân Nga ở phía đông với bán đảo Crimea.

Điều này cũng sẽ giúp hợp nhất hai cánh quân của Nga ở Donbass và Crimea, giúp tăng sức mạnh cho đợt tiến công mới vào các khu vực khác của Ukraine, thay vì dàn quân để bao vây và tấn công Mariupol.

Kiểm soát Mariupol cũng đồng thời sẽ làm giảm sức mạnh chiến đấu của lực lượng Ukraine ở miền đông, tiêu biểu trong số này là Trung đoàn Azov đóng tại Mariupol.

Đây vốn là một lực lượng dân quân có nguồn gốc cực hữu được sáp nhập vào Vệ binh quốc gia Ukraine. Nga luôn xem việc tiêu diệt Trung đoàn Azov là một trong những mục tiêu ở miền đông Ukraine.

Khu vực Nhà máy Azovstal nằm trong một khu công nghiệp rộng khoảng 11 km2 hướng ra Biển Azov – Ảnh: REUTERS

Trung tâm kinh tế quan trọng 

Mariupol từ lâu đã trở thành một thành phố cảng công nghiệp quan trọng của Ukraine. Trong thời bình, đây là địa điểm chính xuất khẩu thép và ngũ cốc của Ukraine. Đây cũng là cảng biển lớn nhất nằm ven Biển Azov.

Các nhà máy thép lớn nhất của Ukraine nằm ở Mariupol và Nhà máy Azovstal là một trong số này, thuộc tốp nhà máy lớn nhất nhì châu Âu. Các sản phẩm luyện kim của những nhà máy ở Mariupol không chỉ được xuất khẩu mà còn đóng góp cho ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine.

Tuy nhiên khi xung đột bùng nổ, vai trò này đã dần lụi tàn. Theo truyền thông Ukraine, thành phố đã bị không kích ngay trong những giờ đầu tiên của ngày 24-2. Một số ý kiến tin rằng việc Nga chưa đánh mạnh vào Mariupol là do muốn tận dụng các cơ sở công nghiệp của thành phố sau khi kiểm soát.

Luồng quan điểm này bị phản bác bằng những hình ảnh và tuyên bố của giới chức Ukraine về việc Mariupol đã bị tàn phá nặng nề dưới bom đạn của Nga, với hàng chục ngàn thường dân được cho là đã chết theo thông tin từ Ukraine và chưa có nguồn độc lập kiểm chứng.

Liều thuốc tinh thần cho quân Nga

Kiểm soát được Mariupol sẽ là một động lực lớn về mặt tinh thần cho Nga. Đây sẽ là thành phố lớn nhất mà Nga kiểm soát kể từ đầu cuộc chiến.

Đặt trong bối cảnh những tuần gần đây, kiểm soát Mariupol sẽ được xem như một chiến thắng có ý nghĩa tinh thần lớn với Nga.

Điều này xuất phát từ thực tế khắc nghiệt mà Nga đã đối mặt khi đưa quân vào Ukraine. Các cánh quân của Nga đã phải rút khỏi Kiev và khu vực phía bắc Ukraine.

Mất mát còn xảy ra trên biển với tuần dương hạm Moskva – soái hạm của hạm đội Biển Đen. Con tàu đã bị chìm sau một sự việc mà Ukraine tuyên bố là trúng tên lửa diệt hạm, còn Nga giải thích là bị nổ kho đạn trên tàu.

Theo đại tá lục quân Mỹ về hưu Liam Collins, việc kiểm soát hoàn toàn Mariupol mang nhiều ý nghĩa với Nga. Điều này có thể được diễn giải thành Nga đang gặt hái được các thành công về mặt quân sự, bằng chứng là đã kiểm soát thêm được những thành phố lớn hơn trước.