Dự báo chiêu trò của Trung Quốc ở Biển Đông trong năm 2022

Cụ thể, Thanh Niên đã phỏng vấn TS Swee Lean Collin Koh (chuyên gia quốc phòng thuộc Trường Nghiên cứu quốc tế S.Rajaratnam, Singapore) và ông Carl O.Schuster (cựu Giám đốc bộ phận điều hành của Trung tâm tình báo hỗn hợp – Bộ Tư lệnh Thái Bình Dương của hải quân Mỹ và đang giảng dạy tại Đại học Hawaii về quan hệ quốc tế, lịch sử).

Tàu hải cảnh của Trung Quốc có thể sẽ tăng cường quấy rối ở Biển Đông trong năm 2022  NGƯ DÂN CUNG CẤP

Hành động tinh vi

Ông đánh giá thế nào về hành vi của Trung Quốc ở Biển Đông trong năm 2021?

TS Swee Lean Collin Koh: Trung Quốc một mặt thể hiện “thiện ý” ngoại giao, nhưng cũng đồng thời sử dụng các biện pháp cưỡng chế hàng hải nhằm kiểm soát Biển Đông, và tự dựng lên những quy định để “tuân thủ luật pháp” mà thực chất chỉ là chiêu trò tinh vi để tìm cách kiểm soát vùng biển này. Chẳng hạn Trung Quốc đã ban hành luật hải cảnh mới và luật an toàn hàng hải, hay gần đây nhất là luật xử lý các hoạt động “đánh bắt bất hợp pháp”. Các luật vừa nêu thường được Trung Quốc quy định bằng các từ ngữ mơ hồ để có thể tùy nghi viện dẫn nhằm đạt được yêu sách ở Biển Đông.

Ông Carl O.Schuster: Năm qua, Bắc Kinh từng có lúc thận trọng hơn về cách gây áp lực với Philippines sau khi Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tuyên bố rằng nếu tàu công vụ Philippines bị tấn công thì Washington sẽ viện dẫn Hiệp ước Phòng thủ chung với Manila để phản ứng. Nhưng thực tế, Bắc Kinh tiếp tục tăng cường hoạt động ở Biển Đông, sử dụng lực lượng dân binh biển, hải cảnh để đe dọa ngư dân nhiều nước. Điển hình, các tàu cá và hải cảnh Trung Quốc đã xâm phạm vùng Natuna ở Biển Đông. Trung Quốc cũng triển khai chiến đấu cơ đến các thực thể mà quân đội nước này đồn trú ở Biển Đông.

Tiếp tục tăng cường gây sức ép

Ông dự báo thế nào về các động thái tiếp theo của Trung Quốc ở Biển Đông trong năm 2022?

TS Swee Lean Collin Koh: Năm sau, khi Campuchia làm Chủ tịch ASEAN, thì nhiều khả năng là Trung Quốc thúc đẩy việc ký kết Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) trong bối cảnh quan hệ giữa Bắc Kinh và Phnom Penh đang rất “hữu hảo”. Nhưng điều đó có thể các bên liên quan cũng cần cân nhắc, thận trọng nếu muốn việc đạt được COC có giá trị thực thi hiệu quả. Bên cạnh đó, song hành cùng việc thúc đẩy đàm phán COC, Bắc Kinh sẽ vẫn tăng cường sử dụng các lực lượng và gây sức ép với các bên ở Biển Đông, bất chấp luật pháp quốc tế.

Ông Carl O.Schuster: Bắc Kinh sẽ tiếp tục đe dọa các nước láng giềng ở Biển Đông, như nhằm vào vùng biển Natuna, tìm cách tái thiết lực lượng phong tỏa đồn trú của Philippines tại Bãi Cỏ Mây bằng cách sử dụng các tàu dân binh chứ không phải hải cảnh nhằm xem phản ứng của Washington và Manila. Ngoài ra, Trung Quốc có thể tìm cách thực thi luật an toàn hàng hải mới để tăng cường quyền kiểm soát phi pháp tàu hàng của các nước ở Biển Đông.

Với luật an toàn hàng hải mới, Trung Quốc có thể viện dẫn quy định yêu cầu người điều khiển các loại tàu thuyền như tàu có thể lặn, tàu chạy bằng năng lượng hạt nhân, tàu chở vật liệu phóng xạ, tàu chở hóa chất, khí hóa lỏng… đều phải khai báo khi hoạt động ở “lãnh hải” mà Bắc Kinh tuyên bố chủ quyền. Nếu các nước có tàu bị yêu cầu khai báo nhưng không phản đối hành động của Trung Quốc, thì đó là cơ hội để Bắc Kinh hợp pháp hóa tuyên bố chủ quyền phi pháp ở Biển Đông. Ngoài ra, Trung Quốc cũng sẽ thách thức các tàu chiến của Mỹ và các nước khác ở Biển Đông thông qua các cuộc tập trận, hoạt động quân sự, bắn thử tên lửa đạn đạo…

Vậy triển vọng cho COC giữa Trung Quốc với ASEAN trong năm 2022 sẽ như thế nào ?

TS Swee Lean Collin Koh: Như đã đề cập ở trên, chưa hẳn có nhiều bên sẽ “nhiệt tình” với cách Trung Quốc thúc đẩy COC. Nỗ lực đàm phán là cần thiết, nhưng một vấn đề cần đạt được là tiến đến một COC khiến tất cả các bên đều hài lòng. Trước khi bùng nổ đại dịch Covid-19, đã có một số vấn đề cố hữu trong dự thảo văn bản đàm phán COC được đề nghị phải loại bỏ. Và nay, tình hình đại dịch có thể khiến COC bị ảnh hưởng. Đầu tiên là Covid-19 chuyển sự chú ý của các chính phủ trong khu vực chủ yếu sang phục hồi kinh tế và vấn đề Biển Đông có thể bị ít quan tâm hơn. Thứ hai, một số bên ở Đông Nam Á có khả năng nhận thấy chịu áp lực lớn hơn từ Trung Quốc do sự phụ thuộc kinh tế, mà điều này trở nên quan trọng đối với sự phục hồi và tăng trưởng sau đại dịch.

Ông Carl O.Schuster: Theo tôi, COC sẽ chưa được ký kết trong năm 2022. Trung Quốc vẫn luôn tìm cách vận dụng COC để hạn chế hoạt động của các nước khác ở Biển Đông.